Main Article Content

Maria José Carvalho
CELGA-ILTEC, Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra
Portugal
https://orcid.org/0000-0002-0353-5217
Biography
Vol 15 No 1 (2023): Estudos de Lingüística Galega, Pescuda
DOI: https://doi.org/10.15304/elg.15.8587
Submitted: 28-07-2022 Accepted: 25-02-2023 Published: 21-08-2023
Copyright How to Cite

Abstract

From the evidence provided by medieval notarial documentation from a coastal area of central Portugal, this article traces the chronology of some changes in the timbre of Portuguese tonic vowels (particularly metaphony and vowel inflection), which have rarely been mentioned in works on historical phonetics, in etymological dictionaries or in other lexicographic studies of this Romance language. This study is based on a corpus of 153 original notarial documents, dating from between the 13th and the 16th centuries, from the holdings of the Monastery of Santa Maria de Alcobaça (IAN-TT, Lisboa, 1.ª e 2.ª incorporações), which I have transcribed, paying scrupulous attention to the manuscript (Carvalho 2017). This study aims to provide some data to help clarify why metaphony and vowel inflection did not affect particular lexical items in the same way in Portuguese, Galician, Asturian and Castilian, throughout their development over time. On top of providing information about the direction and the rhythm of change, chronologies can also demonstrate a significant continuum in the history of Iberian-Romance languages, stressing the interdependence of phonological, prosodic, semantic, lexical, contextual and discursive factors in this process of diffusion.

Cited by

Article Details

References

Alonso, Dámaso. 1962. Temas y problemas de la fragmentación fonética peninsular. Em Manuel Alvar, Antoni Badia, Rafael de Balbín, Luis Filipe Lindley Cintra (dirs.),Enciclopedia Lingüística Hispánica. Tomo I (suplemento). 15-292. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas.

Álvarez Blanco, Rosario. 1988. Consideracións sobre a metafonía nominal galega. Em Dieter Kremer (ed.), Homenagem a Joseph M. Piel por ocasião do seu 85°. aniversário. 141-158. Tübingen: Niemeyer.

Ariza Viguera, Manuel. 1989. Manual de Fonología Histórica del Español. Madrid: Editorial Síntesis.

Barbato, Marcello. 2019. Metafonía, palatalización y monoptongación en iberorromance primitivo. Revue de Linguistique Romane, 329-330 (janv-juin 2019), 5-21.

Carvalho, Maria José. 2006. Documentação medieval do mosteiro de Santa Maria de Alcobaça (sécs. xiii-xvi). Edição e estudo linguístico. Dissertação de doutoramento em Linguística Portuguesa apresentada à Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra. Coimbra: Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra.

Carvalho, Maria José. 2015. Sobre as origens de /u/ átono em português europeu contemporâneo: variação, mudança e dimensões sociocognitivas. Diacrítica. Série Ciências da Linguagem 29, 271‑202. https://revistas.udc.es/index.php/rgf/article/view/rgf.2015.16.0.1378/g1378_pdf [Dezembro de 2022].

Carvalho, Maria José. 2017. Documentação medieval do mosteiro de Santa Maria de Alcobaça. Edição, com introdução e notas de aparato crítico. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela. https://www.usc.gal/libros/gl/lingstica/249-documentacao-medieval-do-mosteiro-de-santa-maria-de-alcobaca-documentacao-medieval-do-mosteiro-de-santa-maria-de-alcobaca.html [Junho de 2022].

Carvalho, Maria José. 2019. Tópicos de periodização na história da língua portuguesa. Revista Galega de Filoloxía 20, 35-65. https://revistas.udc.es/index.php/rgf/article/view/rgf.2019.20.0.5916/g5916_pdf [10/12/2022].

Carvalho, Maria José. 2022. Algumas alterações do vocalismo tónico na história do português. Em XXX Congreso Internacional de Lingüística y Filología Románicas (4 al 9 de julio 2022). Romanística y Atlanticidade. Libro de Resúmenes, 26-27. La Laguna: Universidad de La Laguna. https://eventos.ull.es/congreso-internacional-de-linguistica-y-filologia-romanicas/libro-de-resumenes [07/12/2022].

Cavacas, Augusto d’ Almeida. 1921. A língua portuguesa e a sua metafonia. Coimbra: Imprensa da Universidade.

Fernández Rei, Francisco. 1990. Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.

García Arias, Xosé Lluis. 2003. Gramática Histórica de la lengua asturiana. Uviéu: Academia de la Llíngua Asturiana.

García Arias, Xosé Lluis. 2002-2004. Diccionario General de la Lengua Asturiana. https://mas.lne.es/diccionario/p/introduccion [06/12/2022].

González González, Manuel (dir.) (s. d.). Dicionario da Real Academia Galega. A Coruña: Real Academia Galega. https://academia.gal/dicionario [03/12/2022].

Lorenzo, Ramón. 1977. La traducción gallega de la Crónica general y de la Crónica de Castilla. Edición crítica anotada, con introducción, índice onomástico y glosario. 2 vols. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos “Padre Feijoo”.

Maia, Clarinda de Azevedo. 19972. História do Galego-português. Estado linguístico da Galiza e do Noroeste de Portugal desde o século xiii ao século xvi (com referência à situação do galego moderno). Lisboa: JNICT e FCG. https://digitalisdsp.uc.pt/bitstream/10316.2/42474/3/Historia_do_Galego.preview.pdf

Mariño Paz, Ramón. 2017. Fonética e Fonoloxía históricas da lingua galega. Vigo: Edicións Xerais de Galicia [19/07/2023].

Mettmann, Walter (ed.). 1972. Afonso X, Cantigas de Santa Maria. Coimbra: Acta Universitatis Conimbrigensis, vol. IV (Glossário).

Penny, Ralph. 2009. Vowel Harmony and Metaphony in Iberia: A Revised Analysis. Estudos de Lingüística Galega 1, 113-124. https://revistas.usc.gal/index.php/elg/article/view/1480 [Junho de 2022].

Piel, Joseph. 1942. Considerações sobre a metafonia portuguesa. Biblos 18, 365-371.

Piel, Joseph. 1944. A flexão verbal do Português (estudo de morfologia histórica). Biblos 20, 359-404. https://pt.scribd.com/document/281414319/A-Flexao-Verbal-Do-Portugues-Morfologia-Historica-Joseph-M-Piel-28pags [06/02/2022].

Real Academia Española. 2013. Corpus del Diccionario histórico de la lengua española (DHLE) [em linha]. https://apps.rae.es/CNDHE [04/12/2022].

Sánchez Miret, Fernando. 2013. Metafonía y diptongación en la Romania. Em Cesáreo Calvo Rigual & Emili Casanova (eds.), Actas del XXVI Congreso Internacional de Lingüística y de Filología Románicas, 317-348. Berlin/Boston: De Gruyter Mouton.

Santamarina, Antón (dir.) / Ernesto González Seoane / María Álvarez de la Granja. 2018-2020. Tesouro informatizado da lingua galega (TILG) (Versión 4.1). Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://ilg.usc.gal/TILG [11/12/2022].

Santos, Isabel. 2015. Rumos e ritmos da mudança linguística: alternância vocálica e flexão de número em Português. Estudos de Lingüística Galega 7, 125-141. https://dx.doi.org/10.15304/elg.7.2219 [06/02/2022].

Silva, António de Morais. 1992. Novo dicionário compacto da Língua Portuguesa. Edição compacta do texto fundamental do “Grande Dicionário da Língua Portuguesa”. Segundo a 10.ª edição revista, muito aumentada e actualizada conforme as regras do acordo ortográfico Luso-Brasileiro de 10 de agosto de 1945, por Augusto Moreno, Cardoso Júnior e José Pedro Machado, aliviada de Etimologia, formas verbais e abonações, constituindo o maior repertório de vocábulos da língua falada e escrita em Portugal e no Brasil. Lisboa: Editorial Confluência.

Sousa Fernández, Xulio. 2022. Índices do Atlas Lingüístico Galego. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://ilg.usc.gal/indices/ [04/12/2022].

Vasconcelos, José Leite de. 1987. Esquisse d’ une dialectologie portugaise. 3.ª edição por Maria Adelaide Valle Cintra. Lisboa: INIC/CLUL.