Contido principal do artigo

Maria José Carvalho
Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra - CELGA/ILTEC
Portugal
Biografía
Vol 8 (2016), Pescuda, páxinas 45-67
DOI https://doi.org/10.15304/elg.8.2608
Recibido: 17-06-2015 Aceptado: 28-09-2015 Publicado: 28-09-2015
Copyright Como citar

Resumo

A partir dun corpus medieval, o artigo analiza a evolución e o comportamento histórico dos prefixos a(d)-, re-, en-, des- e es- en determinadas unidades léxicas, co obxectivo de avaliar a importancia das motivacións semánticas e cognitivas no cambio derivativo, así como de determinar a dirección deste. Establécese unha comparación entre a variación morfosemántica deses prefixos no portugués medieval e no portugués europeo (incluíndo variedades dialectais), incidindo en cuestións de produtividade, redundancia, recategorización, polisemia e especialización semántica. Conclúese que as motivacións para os cambios derivativos, xeralmente semánticas e cognitivas, son extremadamente importantes e requiren a inclusión tanto dunha perspectiva diacrónica como da variación diatópica en calquera estudo sistemático da morfoloxía derivativa do portugués.

Citado por

Detalles do artigo

Citas

Barbosa, Jorge Manuel de Morais Gomes (1958): Cronica de Castela (ms. 8817 da Biblioteca Nacional de Madrid). Elementos para o estudo linguístico. Texto (Fernando I – Afonso VI). Volume I (Introdução e elementos para o estudo linguístico). Vol II (Texto). Vol. III (Glossário). Dissertação de licenciatura em Filologia Românica. Universidade de Lisboa: Faculdade de Letras (unpublished).

Brea, Mercedes (1976): “Prefijos formadores de antónimos negativos en español medieval”, Verba. Anuario Galego de Filoloxía 3, 319-341. http://dspace.usc.es/handle/10347/3096.

Carter, Henry Hare (1952-1953): A Fourteenth-Century Latin-Old Portuguese Verb-Dictionary. Reprinted from Romance Philology, vol. 6, nº 2 & 3, November 52-february 53, U.S.A., 71-103 (= Publicação do Dicionário de Alcobaça – cota 286 de Alcobaça, nos Reservados da Biblioteca Nacional de Lisboa).

Carvalho, Maria José S. Pereira de (2006): Documentação medieval do mosteiro de Santa Maria de Alcobaça (sécs. XIII-XVI). Edição e estudo linguístico. Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra. Unpublished doctoral thesis.

Corominas, Joan (1989-1992): Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. Con la colaboración de José A. Pascual, 6 vols. Madrid: Gredos.

Corpus Informatizado do Português Medieval (CIPM). Centro de Linguística da Universidade Nova de Lisboa. http://www.clunl.edu.pt/pt/?det=260&section=Recursos&title=-Dicionario-de-Verbos-do-Portugues-Medie-val-DVPM&id=4.

Cunha, Antônio Geraldo da (1998): Dicionário etimológico Nova Fronteira da Língua Portuguesa. 10ª impressão. Rio de Janeiro: Editora Nova Fronteira.

Gaffiot, Félix (1934): Dictionnaire illustré Latin-Français. Paris: Librairie Hachette.

Geeraerts, Dirk / Gitte Kristiansen (2012): “Cognitive Linguistics and Language Variation”. Draft version, August 2012, 13 p. To be published in Jeannette Littlemore / John Taylor, Companion to Cognitive Linguistics (Continuum). On-line: http://wwwling.arts.kuleuven.be/qlvl/prints/iclc_cogsoc.pdf [Retrieved April 23, 2015].

Gomes, Saul António (1999): Um formulário monástico português medieval: o manuscrito alcobacense 47 da BNL. Separata da Revista Hvmanitas 51, 141-184.

Grandgent, C. H. (1991): Introduccion al latin vulgar. Traducción y anotación por Francisco de B. Moll. 5ª edición. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas.

Hopper, Paul J. / Elizabeth Closs Traugott (1993): Grammaticalization. Cambridge: Cambridge University Press.

Langacker, Ronald W. (1990): Concept, Image, and Symbol. The Cognitive Basis of Grammar. Berlin / New York: Mouton de Gruyter.

López Viñas, Xoán (2014): “Aproximación á prefixación no galego literario medieval”, Madrygal. Revista de Estudios Gallegos 17, 55-65. http://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/45738/42984.

Lorenzo, Ramón (1975-1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. Edición crítica anotada, con introducción, índice onomástico y glosario, 2 vols. Orense: Instituto de Estudios Orensanos “Padre Feijoo”.

Machado, José Pedro (1995): Dicionário etimológico da língua portuguesa. Com a mais antiga documentação escrita e conhecida de muitos dos vocábulos estudados, 5 volumes. 7ª edição. Lisboa: Livros Horizonte.

Mariño Paz, Ramón (19992): Historia da lingua galega. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.

Moreno Cabrera, Juan C. (1998): “On the Relationship Between Grammaticalization and Lexicalization”, in Anna Giacalone Ramat / Paul J. Hopper (eds.), The Limits of Grammaticalization. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 211 -227. http://dx.doi.org/10.1075/tsl.37.10mor.

Neira, Jesus (1976): “El prefijo /des/ en la lengua galego-portuguesa”, Verba. Anuario Galego de Filoloxía 3, 309-318.http://dspace.usc.es/handle/10347/3091

Niermeyer, Jan Frederik (1976): Mediæ Latinitatis Lexicon Minus. Lexique Latin mediéval-français/anglais. A Medieval Latin-French/English Dictionary. Leiden: E. J. Brill.

Nunes, José Joaquim (1989): Compêndio de gramática histórica portuguesa (Fonética e Morfologia). 9ª edição. Lisboa: Clássica Editora.

Pereira, Rui Abel Rodrigues (2000): Formação de verbos em português: a prefixação com a(d)-, en-, e es-. Dissertação de Mestrado em Linguística Portuguesa. Faculdade de Letras: Universidade de Coimbra.

Piel, Joseph (1980-1986): “Um difícil verbo medieval português: ‘amo(o)rar’”. Revista Portuguesa de Filologia 18, 41-47.

Rio-Torto, Graça et al. (2013): Gramática derivacional do Português. Coimbra: Imprensa da Universidade de Coimbra.

Rio-Torto, Graça Maria (1998): Morfologia Derivacional. Teoria e Aplicação ao Português. Porto: Porto Editora.

Rodrigues, Alexandra Filipa Soares (2001): A construção de postverbais em Português. Porto: Granito Editores.

Sampson, Rodney (2010): Vowel Prosthesis in Romance. A Diachronic Study. Oxford University Press. http://dx.doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199541157.001.0001.

Silva, António de Morais (1992): Novo dicionário compacto da língua portuguesa. Edição compacta do texto fundamental do Grande Dicionário da Língua Portuguesa. Segundo a 10ª Edição Revista, muito aumentada e actualizada conforme as regras do acordo ortográfico Luso-Brasileiro de 10 de Agosto de 1945, por Augusto Moreno, Cardoso Júnior e José Pedro Machado, aliviada de Etimologia, formas verbais e abonações constituindo o maior repertório de vocábulos da língua falada e escrita em Portugal e no Brasil, 5 volumes. Editorial Confluência.

Silva, Augusto Soares da (1996): “Dos conceitos lexicais aos conceitos gramaticais. Aspetos da gramaticalização”. Diacrítica 11, 113-138.

Silva, Augusto Soares da (2003): “O que é que a polissemia nos mostra acerca do significado e da cognição?” In: Augusto Soares da Silva (org.), Linguagem e Cognição: a Perspectiva da Linguística Cognitiva. Braga: Associação Portuguesa de Linguística e Universidade Católica Portuguesa, 147-171.

Traugott, Elizabeth Closs (1995): “Subjectification in grammaticalisation”, in Dieter Stein / Susan Wright (eds.), Subjectivity and subjectivisation. Linguistic perspectives. Cambridge: Cambridge University Press, 31-54. http://dx.doi.org/10.1017/cbo9780511554469.003.

Viaro, Mário Eduardo (2010): “Sobre a inclusão do elemento diacrônico na teoria morfológica: uma abordagem epistemológica”, Estudos de Lingüística Galega 2, 173-190. http://dx.doi.org/10.3309/1989-578X-10-8.