Ler os clásicos: Alicia en lingua galega

Barra de artigos

PDF
Publicado 30-12-2020

Contido principal do artigo

Isabel Mociño González
Universidade de Vigo
España
https://orcid.org/0000-0001-6516-168X
Blanca Roig-Rechou
Universidade de Santiago de Compostela
España
https://orcid.org/0000-0003-0326-4311
No 7 (2020), Artigos, páxinas 175-192
DOI https://doi.org/10.15304/elos.7.7110
Recibido: 15-09-2020 Aceptado: 15-11-2020 Publicado: 30-12-2020
Copyright Como citar

Resumo

Neste traballo faise un percorrido polas traducións, versións e adaptacións que, dende a década dos anos oitenta e ata a actualidade, se fixeron á lingua galega da obra de Lewis Carroll, Alice’s Adventures in Wonderland. Despois dun breve repaso aos condicionamentos socio-político-culturais que sufriu o sistema literario infantil e xuvenil galego, explícanse algunhas das principais vías seguidas pola tradución á lingua galega, con especial atención ao tratamento dos clásicos universais. Por último, revísase con máis detalle as características das edicións publicadas en lingua galega deste clásico universal.

Palabras chave

tradución, clásico, Carroll, lingua galega
Citado por

Detalles do artigo

Citas

AGRELO-COSTAS, E. e MOCIÑO-GONZÁLEZ, I. (2010). “Contactos e intercambios da Literatura Infantil e Xuvenil galega coa catalá e vasca: diálogos dende a periferia”. En LAFARGA, F., PEGENAUTE, L. e GALLÉN, E. (eds.), Interacciones entre las literaturas ibéricas. Relaciones literarias en el ámbito hispánico: traducción, literatura y cultura (pp. 7-31). Bern: Peter Lang.

ALONSO, F. (2006). “Quince puntos para o debate sobre Literatura Infantil e tradución”. En LUNA ALONSO, A. e MONTERO KÜPPER, S. (eds.), Tradución e Política editorial de Literatura infantil e xuvenil (pp. 91-93). Vigo: Universidade de Vigo.

BECKETT, S. (2008). Crossover Fiction: Global and Historical Perspectives. New York and London: Routledge.

BENDOIRO MARIÑO, P. (2012). “Primeras traducciones de la literatura infantil y juvenil al gallego y su recepción”. En RAMOS, R. e FERNÁNDEZ MOSQUERA, A. (eds.), Literatura Infantil y Juvenil y Diversidad Cultural/Literatura para a Infância e Juventude e Diversidade Cultural (pp. 39-51). Vigo/Braga: ANILIJ/ELOS/Centro de Investigação em Estudos da Criança (Instituto de Educação - Universidade do Minho). Consultado o 29 de agosto de 2020, http://anilij.uvigo.es/wp-content/uploads/2017/04/2.pdf.

BENDOIRO MARIÑO, P. (2015). “Tradución”. En ROIG RECHOU, B.-A. (coord.), Historia da Literatura Infantil e Xuvenil galega (pp. 270-275). Vigo: Edicións Xerais de Galicia.

BERNÁRDEZ, C. L. (1996). “Lewis Carroll á caza da imaxinación”. Faro de Vigo, Faro das Letras, CXXXI, 3.

Biblioteca da Tradución Galega (BITRAGA). 1980-2020 (sen data). Consultado o 29 de agosto de 2020, http://bibliotraducion.uvigo.es/.

CARROLL, L. (1983). Alicia no País das Maravillas. Madrid: Susaeta (ilust. René Cordero).

CARROLL, L. (1984). As aventuras de Alicia no País das Maravillas. Vigo: Edicións Xerais de Galicia (Premio Nacional de Tradución 1985, Ministerio de Cultura, ilust. John Tenniel, introd., trad. e notas Teresa Barro e Fernando Pérez-Barreiro).

CARROLL, L. (1985). Do outro lado do espello e o que Alicia atopou aló. Vigo: Edicións Xerais de Galicia (ilust. John Tenniel, introd., trad. e notas Teresa Barro e Fernando Pérez-Barreiro).

CARROLL, L. (1995). Alicia no País das Marabillas. Santiago de Compostela: Sálvora Ediciones/Libsa (ilust. Manuel Barco, trad. e adapt. Ramón Álvarez Losada).

CARROLL, L. (1996). A caza do carbairán. Vigo: Edicións Xerais de Galicia (introd., trad. e notas Mª Pilar J. Aleixandre, ilust. Henry Holiday).

CARROLL, L. (1996). Alicia para nenos. Lugo: TrisTram (ilust. Tenniel, trad. Equipo TrisTram).

CARROLL, L. (2002). As aventuras de Alicia no País das Marabillas. Vigo: Edicións Xerais de Galicia (introd., trad. e notas Teresa Barro e Fernando Pérez-Barreiro, ilust. Federico Fernández Alonso).

CARROLL, L. (2007). Colección Xirasol. A Coruña: Everest Galicia (trad. Irene Penas, ilust. Ada García).

CARROLL, L. (2010). Alicia no País das Marabillas. Vilaboa-Pontevedra: Edicións do Cumio (adaptación María Lado Mariño, ilust. Ana Santiso Villar).

CARROLL, L. (2015). Aventuras de Alicia no País das Marabillas. Santiago de Compostela: El Patito Editorial (trad. Xavier Queipo, ilust. Fausto Isorna).

CARROLL, L. (2016). As aventuras de Alicia no País das Marabillas. Madrid: Lata de Sal (ilust. Sir John Tenniel, trad. Rafa Salgueiro).

CLIJ (2003). “Alicia no País das Marabillas. Lewis Carroll”. Cuadernos de Literatura Infantil y Juvenil, 158, 73.

DOMÍNGUEZ PÉREZ, M. (2008a). Las traducciones de literatura infantil y juvenil en el interior de la comunidad interliteraria específica española (1940-1980) (tese de doutoramento). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela. http://hdl.handle.net/10347/2400

DOMÍNGUEZ PÉREZ, M. (2008b). “As primeiras traducións de literatura infantil e xuvenil ao galego: normas de tradución, difusión e recepción”. Boletín Galego de Literatura, 39-40, 37-60.

DOMÍNGUEZ PÉREZ, M. (2008c). Polo mar van as sardiñas y sus traducciones. Madrygal, 11, 25-33. Consultado o 15 de agosto de 2020, https://revistas.ucm.es/index.php/MADR/article/view/MADR0808110025A.

DOMÍNGUEZ PÉREZ, M. (2012a). “La Literatura Infantil y Juvenil traducida en el ámbito español”. En RAMOS, R. e FERNÁNDEZ MOSQUERA, A. (eds.), Literatura Infantil y Juvenil y Diversidad Cultural/Literatura para a Infância e Juventude e Diversidade Cultural (pp. 121-136). Vigo/Braga: ANILIJ/ELOS/Centro de Investigação em Estudos da Criança (Instituto de Educação - Universidade do Minho).

DOMÍNGUEZ PÉREZ, M. (2012b). “La Galera: La traducción gallega de versiones catalanas de cuentos populares de diversos orígenes”. En RODRÍGUEZ, B. e REIS DA SILVA, S. (eds.), Literatura Infantil y Juvenil e Identidades/Literatura para a Infância e Juventude e Identidades (pp. 113-127). Vigo/Braga: ANILIJ/ELOS/Centro de Investigação em Estudos da Criança (Instituto de Educação - Universidade do Minho).

EVEN-ZOHAR, I. (1978). Papers in Historical Poetics. Tel Aviv: Porter Intitute.

EVEN-ZOHAR, I. (1996). “A posición da traducción literaria dentro do polisistema literario”. Viceversa. Revista Galega de Traducción, 2, 57-65.

EVEN-ZOHAR, I. (2008). “La fabricación del repertorio cultural y el papel de la transferencia” [“The Making of Culture Repertoire and The Role of Transfer”]. En SANZ CABRERIZO, A. (ed.), Intercultura. Transliteratura (pp. 217-226). Madrid: Arco Libros.

FERNÁNDEZ RODRÍGUEZ, Á. (2010). “La traducción en Galicia y la industria editorial (1980-2008)”. En GALLÉN, E., LAFARGA, F. e PEGENAUTE, L. (eds), Traducción y autotraducción en las literaturas ibéricas (pp. 93-107). Berna: Peter Lang, vol. 2.

FIGUEROA, A. (2003). “Literaturas minoritarias: autonomía e relacións interliterarias”. Anuario de Estudios Literarios Galegos, 2002, 55-67.

GALANES, I. (2010). “Panorama da literatura traducida en Galicia (1980-2008): fluxos literarios peninsulares”. En GALLÉN, E., LAFARGA, F. e PEGENAUTE, L. (eds), Traducción y autotraducción en las literaturas ibéricas (pp. 109-124). Berna: Peter Lang, vol. 2.

GALANES, I. (2014). “Carlos Casares y la traducción: obra dispersa e inédita”. Quaderns. Revista de Traducción, 21, 183-198.

GARCÍA PEDREIRA, R. e CORTIZAS VARELA, O. (2017). “As adaptacións dos clásicos da Literatura Infantil e Xuvenil en formato ‘pop-up’ para primeiros lectores”. En VASCONCELOS, A. C., NEIRA RODRÍGUEZ, M. e REIS DA SILVA, S. (coord.). Primeiros Livros, Primeiras Leituras/ Primeiros Libros, Primeiras lecturas (pp. 133-144). Porto: Tropelias & Companhia.

GARRIDO VILARIÑO, X. M. e LUNA ALONSO, A. (1998). “O fantasma da ópera, Gaston Leroux”. Viceversa. Revista Galega de Traducción, 4, 187-192.

GRACIÁN, Á. (2010). “Carroll retranqueiro”. Tempos Novos, Protexta, 14, 16.

LEMA, C. (2009). “Importación e exportación de textos literarios. Unha crítica á noción de literatura mundial como paradigma”. Grial, 182, 120-135.

LLUCH, G. (2009). Como reconocer los buenos libros para niños y jóvenes. Bogotá: Fundalectura.

LORENZO, L. (2015). “Alice in Wonderland / Alicia no país das maravillas, ese admirado clásico”. En ROIG RECHOU, B.-A., SOTO LÓPEZ, I. e NEIRA RODRÍGUEZ, M. (coords.), Retorno aos clásicos. Obras imprescindíbeis da narrativa infantil e xuvenil (pp. 71-83). Vigo: Edicións Xerais de Galicia.

LUNA ALONSO, A. (2017). “O papel da tradutora no campo literario galego”. Madrygal, 20, 147-156. https://doi.org/10.5209/MADR.56228

LUNA ALONSO, A. e GALANES SANTOS, I. (2012). “As traducións inéditas de Carlos Casares”. Grial, 196, 38-47.

LUNA ALONSO, A., FERNÁNDEZ RODRÍGUEZ, A., GALANES SANTOS, I. e MONTERO KÜPPER, S. (eds.) (2015). Literaturas extranjeras y desarrollo cultural. Hacia un cambio de paradigma en la traducción literaria gallega. Berna: Peter Lang.

MANTEIGA, F. (1997). “Alicia para todos”. El Progreso, Táboa Redonda, 24, 19 abril, III.

MARTÍNEZ BOUZAS, F. (1996). “Avesío Carbairán”. O Correo Galego, Revista das Letras, 113, 20 xuño, 6.

MOCIÑO-GONZÁLEZ, I. (2010). “A renovación dos clásicos. Jules Verne na colección ‘Xabarín’ (agora ‘Xabaril’) de Xerais”. Malasartes. Cadernos de Literatura para a Infância e a Juventude, 20, 46-47.

MOCIÑO-GONZÁLEZ, I. (2015). “Literatura infantil y juvenil gallega: la importación de traducciones”. En LUNA ALONSO, A., FERNÁNDEZ RODRÍGUEZ, A., GALANES SANTOS, I. e MONTERO KÜPPER, S. (eds.), Literaturas extranjeras y desarrollo cultural. Hacia un cambio de paradigma en la traducción literaria gallega (pp. 105-126). Berna: Peter Lang.

MOCIÑO-GONZÁLEZ, I. e AGRELO COSTAS, E. (2008). “As traducións entre a literatura infantil e xuvenil galega e vasca”. Un mundo, muchas miradas / Mundu bat, begirada anitz, 1, 81-100. Consultado o 23 de agosto de 2020, https://ojs.ehu.eus/index.php/Mundo/article/view/2255.

MONTERO KÜPPER, S. (2013). “As políticas de tradución no caso galego”. En MOSQUERA CARREGAL, X. M. (ed.), Lingua e tradución. IX Xornadas sobre lingua e usos (pp. 41-62). A Coruña: Universidade da Coruña.

NICOLÁS, R. (2003). “Alicia ou a subversión”. Faro de Vigo, Faro da Cultura, 27, 23 xaneiro, IV.

RAMOS, A. M. (2010). Literatura para a Infância e Ilustração: leituras em diálogo. Porto: Tropelias&Companhia.

RAMOS, A. M. (2015). “Inesgotábeis Alicias entre a literatura e o cinema”. En MOCIÑO-GONZÁLEZ, I. e ROIG RECHOU, B.-A. (coord.), Libros en galego de onte e hoxe para a nenez e a mocidade (pp. 94-95). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

RAMOS, A. M. (2019). “Reilustrar Alice: Tentativas de Escapar à Tentação da Disney”. Elos. Revista de Literatura Infantil e Xuvenil, 6, 37-52. https://doi.org/10.15304/elos.6.5723

RAMOS, A. M. e MOCIÑO-GONZÁLEZ, I. (eds.) (2011). Crítica e Investigación en Literatura Infantil y Juvenil/Crítica e Investigação em Literatura Infantil e Juvenil, Vigo/Braga: ANILIJ/Centro de Investigação em Estudos da Criança (Instituto de Educação - Universidade do Minho).

ROIG RECHOU, B.-A. (2005). “Literatura infantil e xuvenil en Galicia: dos inicios á consolidación”. En LLUCH, G. e ROIG RECHOU, B.-A. (coord.), Para entenderte mellor. As literaturas infantís e xuvenís do marco ibérico. Boletín Galego de Literatura, 32, 141-167.

ROIG RECHOU, B.-A. (2008). La Literatura Infantil y Juvenil Gallega en el siglo XXI. Seis llaves para entenderla mejor/ A Literatura Infantil e Xuvenil Galega no século XXI. Seis chaves para entendela mellor. Madrid/Santiago de Compostela: Asociación Española de Amigos del Libro Infantil y Juvenil/Xunta de Galicia.

ROIG RECHOU, B.-A. (coord.) (1995-2018). Informes de Literatura. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades/Xunta de Galicia. Consultado o 28 de agosto de 2020, http://www.cirp.es/rec2/informes/.

ROIG RECHOU, B.-A. (coord.) (2015). Historia da Literatura Infantil e Xuvenil galega. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.

ROIG RECHOU, B.-A., DOMÍNGUEZ PÉREZ, M. e MOCIÑO GONZÁLEZ, I. (2008). Produción da Literatura Infantil e Xuvenil en galego. Universidade de Santiago de Compostela, Consultado o 28 de agosto de 2020, http://www.usc.es/export/sites/default/gl/proxectos/lijmi/descargas/elinea1.pdf.

SHAVIT, Z. (2003). Poética da Literatura para Crianças. Lisboa: Caminho

SOTOMAYOR SÁENZ, V. (2005). “Literatura, sociedad, educación: Las adaptaciones literarias”. Revista de Educación. Número extraordinario, 217-238.

TARRÍO VARELA, A. (1986). “Rosalía, Curros, Pondal: literatura e colonización”. En Actas do Congreso Internacional de estudios sobre Rosalía de Castro e o seu tempo (pp. 395-401). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega/Universidade de Santiago de Compostela, col. Cursos e congresos, n.º 44, tomo III.

TOURY, G. (1995). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.