Cambios fonéticos e fonolóxicos no galego contemporáneo
Barra de artigos
Contido principal do artigo
Resumo
No século XX o galego experimentou unha serie de cambios que afectan a diferentes partes da lingua. Non obstante, na lingüística galega o estudo destes cambios limítase en xeral ás interferencias do español, case sempre con intencións prescritivas. No momento actual cremos que é importante abordar o estudo da variación e do cambio lingüístico en galego desde unha perspectiva diferente, que permita describir e comprender mellor os feitos lingüísticos. Neste traballo preséntanse as descricións dalgúns cambios fonéticos e fonolóxicos que, segundo os datos dispoñibles, se produciron e se están a producir no galego tradicional (transmitido de pais a fillos) nos últimos tempos. Entre eles están cambios que afectan ao vocalismo pretónico, a perda da lateral [?], cambios na realización da gheada e do seseo, ou cambios na estrutura da sílaba. Algúns son cambios espontáneos, outros dirixidos desde as instancias promotoras do galego estándar, e outros poden estar motivados por interferencia do español.
Palabras chave
Detalles do artigo
Citas
Academia das Ciências de Lisboa (2001): Dicionário da língua portuguesa contemporânea, 2 vols. Lisboa: Verbo.
Academia Galega, Real / Instituto da Lingua Galega (200419/1982): Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. [Santiago de Compostela]: ILG / [A Coruña]: RAG.
Alarcos Llorach, Emilio (19654/1950): Fonología española. Madrid: Gredos.
Alonso, Dámaso (1972/1946): “El saúco entre Galicia y Asturias (nombre y su perstición)”, en Obras completas. Vol. 1: Estudios lingüísticos peninsulares. Madrid: Gredos, 359-388 [Publicado antes en RDTP 2, 1946, 3-32]
Álvarez, Rosario / Xosé Xove (2002): Gramática da lingua galega. Vigo: Galaxia.
Álvarez Blanco, Rosario (2003): Variedade e diversidade da lingua. Algunhas reflexións sobre cambio, variación e galego estándar. A Coruña: Real Academia Galega.
Barbosa, J. Morais (1988): “Notas sobre a pronúncia portuguesa nos últimos cem anos”, Biblos 64, 329-382.
Coseriu, Eugenio (1978/1957): Sincronía, diacronía e historia. El problema del cambio lingüístico. Madrid: Gredos [Publicado antes en NRFH 15, 1957, 201-355].
Couceiro, J. L. (1976): El habla de Feás. Anexo 5 de Verba. Santiago de Compostela: USC.
Croft, William (2000): Explaining language change. An evolutionary approach. Harlow, UK: Longman.
Croft, William (2006): “The relevance of an evolutionary model to historical linguistics”, en Ole Negergaard Thomsen (ed.) (2006): Competing models of linguistic change. Evolution and beyond. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 91-132.
Dixon, R. M. W. (1997): The rise and fall of languages. Cambridge: Cambridge University Press.
Dubert García, Francisco (2005): “Interferencias del castellano en el gallego popular”, Bulletin of Hispanic Studies 82, 271-291.
Feijoo Ares, Vicente Javier (2001): A fala de Riós. Contribución ó estudio da dilectoloxía galega. Facultade de Filoloxía – USC. Traballo de Investigación Tutelado.
Fernández Rei, Francisco (1990): Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais.
Freixeiro Mato, Xosé Ramón (1998): Gramática da Lingua galega. Vol. 1: Fonética e fonoloxía. Vigo: A Nosa Terra.
González González, Manuel (1991): “Subsistemas de sibilantes do galego actual”, en D. Kremer (ed.), Actes du XVIII CLPhR (Trier, 1986), vol. 3. Tübingen: Max Niemeyer, 531-548.
González González, Margarita (2003): El gallego hablado de Cangas do Morrazo. Univ. de Oviedo. Tese de Doutoramento.
Gugenberger, Eva (2008): “El castellano y las lenguas regionales en España: bilingüismo e hibridación”, en Max Doppelbauer / Peter Cichon (eds.), La España multilingüe. Lenguas y políticas lingüísticas de España. Wien: Praesens, 31-52.
Instituto da Lingua Galega (1999): Atlas Lingüístico Galego. Vol. 3: Fonética. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.
Kabatek, Johannes (1998): “Traducción e interferencia”, en Dieter Kremer (ed.), Homenaxe a Ramón Lorenzo, vol. 2. Vigo: Galaxia, 843-850.
Kabatek, Johannes (2000/1996): Os falantes como lingüistas. Tradición, innovación e interferencias no galego actual. Vigo: Xerais [trad. de Die Sprecher als Linguisten. Interferenz- und Sprachwandelphänomene dargestellt am Galicischen der Gegenwart. Tübingen: Max Niemeyer, 1996].
Kabatek, Johannes (2005): “Über Trampelpfade, sichtbare Hände und Sprachwandelprozesse”, en Thomas Stehl (Hrsg.), Unsichtbare Hand und Sprecherwahl. Typologie und Prozesse des Sprachwandels in der Romania. Tübingen: Narr, 155-174.
Labraña Barrero, Sabela (2005): Estudio acústico das consoantes fricativas do galego. Univ. de Barcelona. Tese de Doutoramento.
Labraña-Barrero, Sabela / Carlos van Oosterzee (2003): “An acoustic approach to Galician gheada”, in M. J. Solé / D. Recasens / J. Romero (eds.), Proceedings of the 15th International Congress of Phonetic Sciences (Barcelona, 2003). Barcelona: Univ. Autònoma de Barcelona (CDROM).
Ladefoged, Peter / Ian Maddieson (1996): The sounds of the world’s languages. Oxford: Blackwell.
Lass, Roger (1997): Historical linguistics and language change. Cambridge: Cambridge University Press.
Martínez-Celdrán, Eugenio / Xosé Luís Regueira (2008a): “Os alófonos de /, , / en galego”. Verba 34, 2007 [2008], 81-97.
Martínez-Celdrán, Eugenio / Xosé Luís Regueira (2008b): “Spirant approximants in Galician”, Journal of the International Phonetics Association 38, 1, 51-68.
Mascarenhas, M. I. de Vilhena (1996): Estudo da variação dialectal entre Lisboa e Porto das vogais átonas [–rec] e [+arred] em contexto inicial. Faculdade de Letras, Univ. de Lisboa. Diss. de Mestrado.
Mateus, Maria Helena Mira (20035): “Fonologia”, ein Maria Helena Mira Mateus et al., Gramática da língua portuguesa. Lisboa: Caminho, 987-1033.
Mateus, Maria Helena Mira / Ernesto d’Andrade (2000): The phonology of Portuguese. Oxford: Oxford University Press.
McCarthy, J. J. / A. Prince (1999): “Faithfulness and identity in prosodic morphology”, en R. Kager / H. van der Hulst / W. Zonneveld (eds.), The prosody-morphology-interface. Cambridge: Cambridge University Press, 218-309 [ROA-216]
Míguez Iglesias, Dolores (1996): “Seseo e gheada en Viceso (Brión)”, Cadernos de Lingua 14, 39-57.
Nettle, Daniel / Suzanne Romaine (2000): Vanishing voices: the extinction of the world’s languages. Oxford: Oxford University Press.
Porto Dapena, José Álvaro (1977): El gallego hablado en la comarca ferrolana. Santiago de Compostela: USC (anexo 9 de Verba).
Prince, Alan / Paul Smolensky (1993): Optimality theory. Constraint interaction in generative grammar. Technical report. New Brunswick, NJ: Rutgers University [ROA-537].
Prince, Alan / Paul Smolensky (2004): Optimality theory. Constraint interaction in generative grammar. Oxford: Blackwell.
Regueira Fernández, Xosé Luís (1989): A fala do Norte da Terra Cha: estudio descritivo. Santiago de Compostela: USC. Tese de Doutoramento (microforma).
Regueira, Xosé Luís (2002): “A sílaba en galego: lingua, estándar e ideoloxía”, en Ramón Lorenzo (ed.), Homenaxe a Fernando R. Tato Plaza. Santiago de Compostela: USC, 235-254.
Regueira, Xosé Luís (2005): “Estándar oral”, en Rosario Álvarez / Henrique Monteagudo (eds.), Norma lingüística e variación. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 69-95.
Regueira, Xosé Luís (2008): “Cambios fonolóxicos no galego actual”, en Mercedes Brea / Francisco Fernández Rei / Xosé Luís Regueira (eds.), Cada palabra pesaba, cada palabra medía. Homenaxe a Antón Santamarina. Santiago de Compostela: USC, 275-286.
Regueira, Xosé Luís (no prelo): Dicionario de pronuncia da lingua galega. A Coruña: Real Academia Galega.
Romaine, Suzanne (1996): El lenguaje en la sociedad. Una introducción a la sociolingüística. Barcelona: Ariel [trad. de Language in society. Oxford: Oxford University Press, 1994].
Santamarina Fernández, Antonio (1973): El habla del valle del Suarna. Santiago de Compostela: USC. Tese de doutoramento.
Santamarina, A. (1974): El verbo gallego. Santiago de Compostela: USC (anexo 4 de Verba).
Santamarina Fernández, Antón (2003): “Resposta”, en R. Álvarez Blanco, Variedade e diversidade da lingua. Algunhas reflexións sobre cambio, variación e galego estándar. A Coruña: Real Academia Galega, 39-50.
Sapir, Edward (1921): Language. An introduction to the study of speech. San Diego: Harcourt Brace Jovanovich.
Taboada, Manuel (1979): El habla del valle de Verín. Santiago de Compostela: USC (anexo 15 de Verba).
Teixeira, Graciete (dir.) (2004): Grande dicionário. Língua portuguesa. Porto: Porto Editora.
Vázquez Corredoira, Fernando (1998): A construçao da língua portuguesa frente ao castelhano. O galego como exemplo a contrario. Santiago de Compostela: Laiovento.
Veiga, A. (1965): “Fonología gallega. Fonemática: el sistema vocálico”, Grial 10, 390-403.
Veiga, A. (1976): Fonología gallega. Valencia: Bello.
Vidal Figueroa, Tiago (1987): “O ‘yeísmo’: nova barreira ante o português?”, O Ensino 18/22, 215- 217.
Weinreich, Uriel (1979/1953): Languages in contact: findings and problems. Berlin / New York: Mouton.
Artigos máis lidos do mesmo autor/a(s)
- Xosé Luís Regueira, Autenticidade e calidade da lingua: purismo e planificación lingüística no galego actual , Estudos de Lingüística Galega: Vol 4 (2012)
- Francisco Cidrás, Francisco Dubert, Xosé Luís Regueira, Gramáticas en tránsito no espazo galego-luso-brasileiro , Estudos de Lingüística Galega: 2018: Número especial