Autenticidade e calidade da lingua: purismo e planificación lingüística no galego actual

Barra de artigos

PDF

Contido principal do artigo

Xosé Luís Regueira
Instituto da Lingua Galega
España
Vol 4 (2012), Peneira
Recibido: 17-09-2012 Aceptado: 17-09-2012
Copyright Como citar

Resumo

As actitudes puristas están presentes en moitos dos estudos sobre lingua galega, por estaren moitos deles relacionados coa planificación do corpus. En traballos recentes foron utilizados conceptos como “autenticidade” e “calidade da lingua”, pero estas nocións non foron definidas nin xustificadas. Neste traballo defenderei que “autenticidade” e “calidade da lingua” non son conceptos lingüísticos, senón que se basean en actitudes sociolóxicas e ideolóxicas. Non obstante, pode defenderse que as actitudes puristas son lexítimas na elaboración da lingua estándar e na construción de novas variedades funcionais, aínda que se fai necesario definir e discutir as súas fontes de lexitimidade. Neste traballo propoño que o purismo no galego actual debe basearse en actitudes e ideas amplamente compartidas na comunidade de falantes, tales como a necesidade de manter o galego estándar claramente diferenciado do español, así como a conveniencia de achegalo ao portugués sempre que non vaia en detrimento das características propias do galego. Con eses criterios, a actuación dos lingüistas terá incidencia nos usos lingüísticos públicos se se orienta á elaboración de modelos e recursos lingüísticos para diferentes ámbitos de comunicación pública, mentres que os seus efectos serán limitados, e mesmo negativos, se se limitan a criticar certos usos lingüísticos.

Palabras chave

Purismo, autenticidade, calidade da lingua, actitudes lingüísticas, ideoloxía lingüística, planificación lingüística

Detalles do artigo

Citas

Álvarez Blanco, Rosario (1994): “Gramática descritiva e gramática prescritiva”, Cadernos de Lingua 10, 19-35.

Álvarez Blanco, Rosario (2005): “A definición dun estándar sintáctico: problemas, cautelas, límites”, in R. Álvarez & H. Monteagudo (eds): Norma lingüística e variación: unha perspectiva desde o idioma galego. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 359-376.

Bauman, Richard & Charles L. Briggs (2003): Voices of modernity: language ideologies and the politics of inequality. Cambridge: Cambridge University Press.

Bourdieu, Pierre (1982): Ce que parler veu dire: l’économie des échangements linguistiques. Paris: Fayard.

Cidrás Escáneo, Francisco A. (2005): “Realidade lingüística e representación gramatical: a propósito do tratamento do ‘acusativo preposicional’ na historia da gramática galega”, in A. I. Boullón Agrelo, X. L. Couceiro Pérez & F. Fernández Rei (eds.): As tebras alumeadas. Estudos filolóxicos ofrecidos en homenaxe a Ramón Lorenzo. Santiago de Compostela: Universidade, 307-322.

Coupland, Nikolas (2003): “Sociolinguistic authenticities”, Journal of Sociolinguistics 7, 3, 417-430.

Coupand, Nikolas (2010): “The authentic speaker and the speech community”, in C. Llamas & D. Watt (eds.): Language and identities. Edinburgh: Edinburgh University Press, 99-112.

Deutscher, Guy (2006): The unfolding of language: the evolution of mankind’s greatest invention. London: Penguin.

Domínguez Seco, Luzia (2004): “Social prestige and linguistic identity. On the ideological conditions behind the standardisation of Galician”, Estudios de Sociolingüística 3, 2, 2002 / 4, 1, 2003, 207-228.

Dubert García, Francisco (2004): “Variedades xeolingüísticas e cultivo da lingua: crítica dunha hipótese sobre as orixes da fragmentación diatópica do galego”, in R. Álvarez & A. Santamarina (eds.): (Dis)cursos da escrita. Estudos de filoloxía galega ofrecidos en memoria de Fernando R. Tato Plaza. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 123-140.

Eckert, Penelope (2003): “Elephants in the room”, Journal of Sociolinguistics 7, 3, 392-397.

Eira, Christina & Tonya N. Stebbins (2008): “Authenticities and lineages: revisiting concepts of continuity and change in language”, International Journal of the Sociology of Language 189, 1-30.

Eloy, Jean-Michel (ed.) (1995): La qualité de la langue? Le cas du français. Paris: Honoré Champion.

Encrevé, Pierre (1995): “La ‘qualité de la langue’: une question de politique linguistique?”, in Eloy (ed.), 367-378.

Fairclough, Norman (20012): Language and power. Harlow: Longman.

Fernández Salgado, Benigno (2003): “Pureza e contaminación na estandarización da lingua”, in M. Álvarez de la Granja & E. X. González Seoane (eds.): A estandarización do léxico. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 93-127.

Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2009): Lingua de calidade. Vigo: Xerais.

González González, Manuel (dir.) (2003): O galego segundo a mocidade. A Coruña: Real Academia Galega.

Habermas, Jürgen (1962): Strukturwandel der Öffentlichkeit. Untersuchungen zu einer Kategorie der bürgerlichen Gesellschaft. Darmstadt / Neuwied: Luchterhand, 198314.

Haugen, Einar (1966): Language conflict and language planning: the case of Modern Norwegian. Cambridge, Ma.: Harvard University Press.

Iglesias Álvarez, Ana (2002): Falar galego: “no veo por qué”. Aproximación cualitativa á situación sociolingüística de Galicia. Vigo: Xerais.

Kabatek, Johannes (2000): Os falantes como lingüistas. Tradición, innovación e interferencias no galego actual. Vigo: Xerais.

Kabatek, Johannes (2011): “Algunos apuntes acerca de la cuestión de la ‘hibridez’ y de la ‘dignidad’ de las lenguas iberorrománicas”, in Y. Congosto Martín & E. Méndez García de Paredes (eds.): Variación lingüística y contacto de lenguas en el mundo hispánico. In memoriam Manuel Alvar. Madrid: Iberoamericana / Frankfurt am Main: Vervuert, 271-290.

Kamen, Henry (2006): Del Imperio a la decadencia. Los mitos que forjaron la España moderna. Madrid: Temas de Hoy.

Kristiansen, Tore (1998): “The role of standard ideology in the disappearance of the traditional Danish dialects”, Folia Linguistica 32, 1-2, 115-129

Maurais, Jacques (1999): La qualité de la langue: un projet de société. [Québec]: Conseil de la Langue Française. [Dispoñible en http://www.cslf.gouv.qc.ca/publications/pubb147/b147.pdf, marzo 2012).

Milroy, James & Lesley Milroy (19993): Authority in language. Investigating standard English. London: Routledge.

Molinos Castro, Rita (2002): “As vogais átonas finais en galego: estudio acústico”, Cadernos de Lingua 24, 55-91.

Monteagudo, Henrique (2012): Facer país co idioma. Sentido da normalización lingüística. A Coruña: Real Academia Galega.

Moreno Cabrera, Juan Carlos (2000): La dignidad e igualdad de las lenguas: crítica de la discriminación lingüística. Madrid: Alianza.

Moure, Teresa (2011): Ecolingüística: entre a ciencia e a ética. A Coruña: Universidade.

Mugglestone, Lynda (2003): ‘Talking proper’: the rise of accent as social symbol. 2nd ed. Oxford / New York: Oxford University Press.

Ong, Walter (2002): Orality and literacy. London / New York: Routledge.

Real Academia Galega & Instituto da Lingua Galega (2012): Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. 23ª ed. [Santiago de Compostela]: ILG / [A Coruña]: RAG.

Regueira, Xosé Luís (1994): “Modelos fonéticos e autenticidade lingüística”. Cadernos de Lingua 10, 37-60.

Regueira, Xosé Luís (2003): “Lingua falada e estándar escrito: o galego desde o Rexurdimento á modificación ortográfica do 2003”. Ana M. Vázquez Facchini (ed.): Galicia dende Salamanca 4: Xornadas de Lingüística Galego-Portuguesa. Salamanca: Xunta de Galicia / Univ. de Salamanca, 186-220.

Regueira, Xosé Luís (2008): “As vocais finais en galego e portugués”, in H. González Fernández & M. X. Lama López (eds.): Actas VII Congreso Internacional de Estudos Galegos: Mulleres en Galicia – Galicia e os outros pobos da Península. Sada: O Castro, 2007 [2008], 859-875 (CD-ROM).

Sanmartín Rei, Goretti (2009): Nos camiños do entusiasmo. Calidade da lingua e planificación. Vigo: Xerais.

Scharloth, Joachim (2005): “The revolutionary argumentative pattern in puristic discourse: the Swabian dialect in the debate about the standardization of German in the eighteenth century”, in N. Langer & W. V. Davies (eds.): Linguistic purism in teh Germanic languages. Berlin / New York: Walter de Gruyter, 86-96.

Thomas, George (1991): Linguistic purism. London: Longman.

Valladares, Marcial (1884): Diccionario gallego-castellano. Santiago de Compostela: Imp. del Seminario Conciliar Central [in Antón Santamarina (ed.) (2003): Diccionario de diccionarios. Versión 3. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza].

Vidal Figueroa, Tiago (1997): “Estruturas fonéticas de tres dialectos de Vigo”, Verba 24, 313-332.

Zimmermann, Klaus (2003): “Fremdeinflüsse, Sprachpurismus und Sprachplanung in amerindischen Sprachen (am Beispiel des Otomí und des Guaraní)”, in J. Brincat, W. Boeder & T. Stolz (eds.): Purism in minor languages, endangered languages, regional languages, mixed languages. Bochum: Universitätsverlag Dr. N. Brockmeyer, 315-347.