Algúns fenómenos de variación na morfosintaxe do galego da comarca do Ribeiro
Barra lateral del artículo
Contenido principal del artículo
Resumen
Neste traballo son estudados algúns trazos da morfoloxía non verbal e da sintaxe rexistradas nunha comarca rural do interior de Galicia (O Ribeiro, provincia de Ourense). Os datos para este estudo foron obtidos mediante entrevistas con cuestionario a trinta individuos de dez localidades diferentes. Estes datos foron complementados coa transcrición das entrevistas semidirixidas realizadas aos mesmos individuos. Con este traballo pretendo amosar como as variantes das variables estudadas están suxeitas a procesos de variación e cambio lingüístico, observable nos usos lingüísticos de tres grupos de idade diferentes. A aparición das diferentes variantes son debidas tanto a factores internos (analoxía ou simplificación do sistema), como a factores externos (contacto con outras variedades lingüísticas); a expansión dalgunhas delas é atribuíble ao contacto co castelán ou con outras variedades galegas próximas.
Palabras clave:
Citado por
Detalles del artículo
Referencias
alga 1995 = García, Constantino; Santamarina, Antón (dirs.); Álvarez Blanco, Rosario (coord.). 1995. Atlas Lingüístico Galego, vol. II: Morfoloxía non verbal, A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.
Alonso Núñez, Aquilino S. 2000. Os sufixos nominais diminutivos do galego actual. Verba 27, 133-174. http://hdl.handle.net/10347/3333.
Alonso Núñez, Aquilino S. 2015. O artigo nunha fala galega. En Ana Acuña Trabazo, Aquilino S. Alonso Núñez e Xosé Antón Palacio Sánchez (eds.), Homenaxe a Xosé Luís Sánchez Ferraces, Vigo: Universidade de Vigo, 45-59.
Álvarez, Rosario. 1983. O artigo en galego: Morfoloxía. Verba 10, 169-182. http://hdl.handle.net/10347/4947.
Álvarez, Rosario. 2012. Achegamento ao perfil lingüístico dos autores dos inicios da Idade Contemporánea. En Ramón Mariño Paz (ed.), Papés d’emprenta condenada II: lingua galega e comunicación nos inicios da Idade Contemporánea, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 213-260. http://hdl.handle.net/10347/9660.
Álvarez, Rosario. 2016. Diacronía e diatopía. Achega á variación morfolóxica do diminutivo en galego. En Alexandre Rodríguez Guerra (ed.), Lingüística histórica e dialectoloxía: coordenadas do cambio lingüístico, Vigo: Servizo de publicacións da Universidade de Vigo, 101-120. https://www.researchgate.net/publication/322528865_Diacronia_e_diatopia_Achega_a_variacion_morfoloxica_no_diminutivo_en_galego [30/09/2021].
Álvarez, Rosario; Sousa, Xulio. 2017. A investigación sobre a variación lingüística do galego: desde o ALGa ata a actualidade. Labor Histórico 3(1), 63-75. https://doi.org/10.24206/lh.v3i1.17107.
Álvarez, Rosario; Xove, Xosé. 2002. Gramática da lingua galega, Vigo: Galaxia.
Bailey, Guy; Wikle, Tom; Tillery, Jan; Sand, Lori 1991. The apparent time construct. Language Variation and Change 3, 241-264. https://doi.org/10.1017/S0954394500000569.
Baleirón Sóñora, Rosario. 2004. A gheada no concello de Padrón. En Rosario Álvarez Blanco, Francisco Fernández Rei e Antón Santamarina (eds.), A lingua galega: historia e actualidade. Actas do I Congreso Internacional, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, vol. IV, 299-315. http://hdl.handle.net/10347/9846.
Blas Arroyo, José Luis. 2005. Sociolingüística del español. Desarrollos y perspectivas en el estudio de la lengua española en contexto social, Madrid: Cátedra.
Buescu, Maria Leonor Carvalhão. 1984 [1961]. Monsanto. Etnografia e Linguagem, Lisboa: Presença.
Cidrás Escáneo, Francisco. 1998. Marcaxe preposicional de obxecto en en galego. Emerxencia e vicisitudes dun proceso de gramaticalización sintáctica. En Dieter Kremer (ed.), Homenaxe a Ramón Lorenzo, Vigo: Galaxia, vol. II, 569-580.
Chambers, J. K. 1995. Sociolinguistic Theory, Oxford: Blackwell.
Conde Silvestre, Juan Camilo. 2007. Sociolingüística histórica, Madrid: Gredos.
Corominas, Joan; Pascual, José Antonio. 1980-1991. Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico (6 vols.), Madrid: Gredos.
Couceiro, José Luis. 1976. El habla de Feás. Anexo 5 de Verba, Santiago de Compostela: Universidade.
Cukor-Avila, Patricia; Bailey, Guy. 2013. Real time and apparent time. En J. K. Chambers e Natalie Schilling (eds.), The Handbook of Language Variation and Change, Oxford: Blackwell, 239-262. https://doi.org/10.1002/9781118335598.ch11.
Dopazo Entenza, José Manuel. 2017. Variación lingüística interxeracional na Illa de Ons (Bueu). Seseo. Revista Galega de Filoloxía 18, 49-68. https://doi.org/10.17979/rgf.2017.18.0.3179.
Dubert García, Francisco. 1999. Aspectos do galego de Santiago de Compostela. Anexo 44 de Verba, Santiago de Compostela: Universidade.
Dubert García, Francisco. 2001. A alomorfía do artigo definido galego á luz da fonoloxía prosódica. En Xosé Luís Regueira e Alexandre Veiga (eds.), Da gramática ó diccionario. Estudios de lingüística galega, Santiago de Compostela: Universidade, 91-105.
Dubert García, Francisco. 2004. Achegas sobre a morfoloxía do artigo determinado e do pronome átono acusativo de terceira persoa. En Rosario Álvarez Blanco, Antón Santamarina, Francisco Fernández Rei (eds.), A lingua galega: Historia e Actualidade, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, vol. IV, 59-69. http://hdl.handle.net/10347/9933.
Dubert García, Francisco. 2014. Syntax and word-specific phonetics: the origins of the allomorphs of the Galician definite article. Loquens 1(2), e013. http://dx.doi.org/10.3989/loquens.2014.013.
Dubert García, Francisco. 2015. Variación e cambio na morfoloxía do artigo definido galego. En Ramón Mariño Paz e Xavier Varela Barreiro (eds.), Lingüística histórica e edición de textos galegos medievais. Anexo 73 de Verba, Santiago de Compostela: Universidade, 127-146.
Elvira, Javier. 2015. Lingüística histórica y cambio gramatical, Madrid: Síntesis.
Fernández Rei, Francisco. 1990. Dialectoloxía da lingua galega, Vigo: Xerais.
Freixeiro Mato, Xosé Ramón. 1996. Os diminutivos en galego, Vigo: A Nosa Terra.
Freixeiro Mato, Xosé Ramón. 2006 [2000]. Gramática da lingua galega, vol. II: Morfosintaxe, Vigo: A Nosa Terra.
García, Constantino; Santamarina, Antón; Álvarez Blanco, Rosario; Fernández Rei, Francisco; González González, Manuel. 1977. O atlas lingüístico galego. Verba 4, 5-17. http://hdl.handle.net/10347/3117.
Gauchat, Louis. 1905. L'unité phonétique dans le patois d'une commune. Aus Romanischen Sprachen und Literaturen: Festschrift Heinrich Mort, Halle: Max Niemeyer, 175-232.
González González, Manuel. 1991. Metodología de los Atlas lingüísticos en España. IKER 7, 151-177. http://www.euskaltzaindia.net/dok/ikerbilduma/51331.pdf [30/09/2021].
González González, Manuel; Vallejo, María; Juncal, Luis A.; Folgar, Esteban. 2002. El subsistema arcaico de las fricativas dentoalveolares del gallego, una reliquia en vías de extinción. En Jesús Díaz García (ed.), Cuenca Villarín, María Heliodora, José Agustín Vidal Domínguez e Marina M. Barrio Parra (eds.), Actas del II Congreso de Fonética Experimental = Proceedings of the II Congress of Experimental Phonetics (Sevilla, 5, 6 y 7 de marzo de 2001). Sevilla: Universidad de Sevilla, 215-219.
Kabatek, Johannes. 1997. Dime cómo hablas y te diré quién eres. Mezcla de lenguas y posicionamiento social. Revista de Antropología Social 6, 215-236. https://revistas.ucm.es/index.php/RASO/article/view/RASO9797110215A/10262 [30/09/2021].
Kabatek, Johannes. 2000 [1996]. Os falantes como lingüistas. Tradición, innovación e interferencias no galego actual, Vigo: Xerais.
Labov, William. 1983 [1972]. Modelos sociolingüísticos, Madrid: Cátedra.
Labov, William. 1996 [1994]. Principios del cambio lingüístico, vol I: Factores internos, Madrid: Gredos.
Lapa, Manuel Rodrigues. 1984 [1945]. Estilística da língua portuguesa, Coimbra: Coimbra Editora.
Louredo Rodríguez, Eduardo. 2018. Cambio lingüístico e morfoloxía: aproximación ao galego da comarca do Ribeiro. En Francisco Cidrás, Francisco Dubert e Xosé Luís Regueira (eds.), Gramáticas en tránsito no espazo galego-luso-brasileiro. Volume especial (I) de Estudos de lingüística galega, 61-79. http://dx.doi.org/10.15304/elg.ve1.3627.
Louredo Rodríguez, Eduardo. 2019. Variación e cambio lingüístico en tempo aparente: o galego do Ribeiro [tese de doutoramento], Santiago de Compostela: Universidade. https://www.educacion.es/teseo/mostrarRef.do?ref=1796811 [30/09/2021].
Martí i Girbau, Núria. 1999. En Preceding Direct Objects in Galician: An Indefiniteness Marker? Catalan Working Papers in Linguistics 7, 141-158. https://raco.cat/index.php/CatalanWP/article/view/18149/17990 [30/09/2021].
Míguez, Vítor. 2015. Los complementos con preposición en del gallego: una alternancia transitivo/oblicuo [traballo de fin de máster.], Barcelona: Universitat Pompeu Fabra. https://repositori.upf.edu/bitstream/handle/10230/24837/Miguez_2015.pdf?sequence=1&isAllowed=y [30/09/2021].
Míguez, Vítor. 2016. Parámetros sintácticos e semánticos das alternancias obxecto/oblicuo: unha comparación entre os complementos con en do galego e as construcións conativa e antipasiva. Estudos de Lingüística Galega 8, 167-185. https://doi.org/10.15304/elg.8.3049.
Moure, Teresa. 2010. Mallando nos complementos directos: un ornitorrinco na sintaxe do galego. Revista Galega de Filoloxía 11, 79-103. https://ruc.udc.es/dspace/bitstream/handle/2183/8395/RGF%2011%20art%203.pdf?sequence=1&isAllowed=y [30/09/2021].
Pérez Álvarez, Francisco Xavier. 2004. O rotacismo e a gheada no concello de Vilardevós. En Rosario Álvarez, Francisco Fernández Rei e Antón Santamarina (eds.), A lingua galega: historia e actualidade, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, vol. IV, 365-373. http://hdl.handle.net/10347/9921.
rag e ilg = Real Academia Galega; Instituto da Lingua Galega. 2003. Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, A Coruña: Real Academia Galega.
Porto Dapena, José Álvaro. 1977. El gallego hablado en la comarca ferrolana. Anexo 9 de Verba, Santiago de Compostela: Universidade.
Regueira Fernández, Xosé Luís. 1989. A fala do Norte da Terra Cha. Estudio descritivo [tese de doutoramento], Santiago de Compostela: Universidade.
Regueira, Xosé Luís. 2009. Os estudos de dialectoloxía galega desde 1967 á actualidade. En Esther Corral Díaz, Lydia Fontoira Suris e Eduardo Moscoso Mato (eds.), A mi dizen quantos amigos ey: homenaxe ao profesor Xosé Luís Couceiro, Santiago de Compostela: Universidade, 573-584. https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/11472 [30/09/2021].
Regueira, Xosé Luís; Fernández Rei, Elisa (eds.). 2017. Estudos sobre o cambio lingüístico no galego actual, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega. http://consellodacultura.gal/publicacion.php?id=4301 [30/09/2021].
Rial Montes, Tamara. 2018. As sibilantes en Zas: análise dun cambio en proceso. Cadernos de lingua 36, 9-29. https://doi.org/10.32766/cdl.36.1.
Riveiro Costa, Xesús. 2004. Transitividade preposicional en galego: v.t. + preposición en + obxecto directo. En Rosario Álvarez Blanco, Francisco Fernández Rei e Antón Santamarina (orgs.), A Lingua Galega: Historia e Actualidade, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, vol. IV, 149-155. http://hdl.handle.net/10347/9935.
Rodríguez Guerra, Alexandre. 1997. Aspectos da transitividade galega: os complementos en “en”. En Benigno Fernández Salgado (org.), Actas do IV Congreso Internacional de Estudios Galegos, Oxford: Centre for Galician Studies / Centro de Estudios Galegos, vol. I, 343-352. http://hdl.handle.net/10347/11985.
Rodríguez Lorenzo, David. 2009. A gheada, un fenómeno innovador do galego. Evolución diatópica no século XX. En Alexandra Fiéis, Maria Antonia Coutinho (orgs.), XXIV Encontro Nacional da Associação Portuguesa de Lingüística: Textos seleccionados, Lisboa: Associação Portuguesa de Linguística, 453-465. https://apl.pt/wp-content/uploads/2017/09/31-Lorenzo.pdf [30/09/2021].
Rodríguez Lorenzo, David. 2012. The diatopic development of aspects of twentieth century Galician. A contrastive analysis of geographic linguistic data. Dialectologia, Special Issue III, 143-156.http://alpi.csic.es/sites/default/files/publicaciones/dialectologiaSP2012_810_602853_5220_.pdf [30/09/2021].
Sánchez Rei, Xosé Manuel. 2021. O portugués esquecido. O galego e os dialectos portugueses setentrionais, Santiago de Compostela: Laiovento.
Santamarina, Antón. 1975. El adverbio gallego: estudio basado en el habla del Valle de Suarna (Fonsagrada, Lugo). Verba 2, 59-106. http://hdl.handle.net/10347/2832 [30/09/2021].
Segura, Luísa. 2013. Variedades dialetais do português europeu. En Eduardo Buzaglo Paiva Raposo (dir.), Gramática do português, Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian, vol. I, 83-142.
Silva Domínguez, Carme. 1993. A combinatoria do posesivo na frase nominal. Cadernos de lingua 8, 135-155. https://doi.org/10.32766/cdl.8.565.
Silva Domínguez, Carme. 2002. Frases nominais con posesivo en galego. Estructura e valores referenciais. Anexo 50 de Verba, Santiago de Compostela: Universidade.
Soto Andión, Xosé. 1996. Algúns trazos fonéticos do galego da Terra de Montes (Concello de Forcarei). Cadernos de lingua 14, 59-84. https://doi.org/10.32766/cdl.14.173.
Soto Andión, Xosé. 2003. Aproximación al habla de la Pontevedra interior: morfología verbal. Revista de Filología Románica 20, 53-72. http://revistas.ucm.es/index.php/RFRM/article/view/RFRM0303110053A/10467 [30/09/2021].
Soto Andión, Xosé. 2014. Contacto y desplazamiento lingüístico en dos municipios del interior de Galicia. Vox Romanica 73, 218-246. https://elibrary.narr.digital/article/99.125005/vox201410218 [30/09/2021].
Sousa, Xulio. 2016. A xeolingüística e o estudo da historia das linguas. En Alexandre Rodríguez Guerra (ed.), Lingüística histórica e dialectoloxía: coordenadas do cambio lingüístico, Vigo: Servizo de publicacións da Universidade de Vigo, 39-56. https://www.researchgate.net/publication/333565271_A_xeolinguistica_e_o_estudo_da_historia_da_linguas [30/09/2021].
Sousa, Xulio; Rodríguez, David. 2017. Do espazo ó tempo: o cambio lingüístico en galego a partir da xeolingüística. En Xosé Luís Regueira e Elisa Fernández Rei (eds.), Estudos sobre o cambio lingüístico no galego actual, Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 241-269. https://www.researchgate.net/publication/320282817_Do_espazo_o_tempo_o_cambio_linguistico_en_galego_a_partir_da_xeolinguistica [30/09/2021].
Taboada Cid, Manuel. 1979. El habla del valle de Verín. Anexo de 15 de Verba, Santiago de Compostela: Universidade.
Thomas, Juan Antonio. 2007. The use of gheada in three generations of women from Carballo, A Coruña. En Jonathan Holmquist, Augusto Lorenzino e Lotfi Sayahi (eds.), Selected Proceedings of the Third Workshop on Spanish Sociolinguistics, Somerville, MA: Cascadilla Proceedings Project, 61-73.
tilg = Santamarina, Antón (dir.); González Seoane, Ernesto; Álvarez de la Granja, María. Tesouro informatizado da lingua galega (Versión 4.1), Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://ilg.usc.gal/TILG [30/09/2021].
tmilg = Varela Barreiro, Xavier (dir.). 2004-. Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega, Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://ilg.usc.es/tmilg [30/09/2021].