Contido principal do artigo

Paulo Martínez Lema
Instituto da Lingua Galega (Universidade de Santiago de Compostela)
España
Vol 9 (2017), Pescuda, páxinas 65-86
DOI https://doi.org/10.15304/elg.9.3684
Recibido: 24-10-2016 Aceptado: 10-02-2017 Publicado: 01-08-2017
Copyright Como citar

Resumo

Neste breve contributo queremos debruzarnos sobre o substantivo mazarico e, nomeadamente, sobre a súa presenza na onomástica galega (quer persoal quer xeográfica). É para iso que, tras unha incursión pola sorte deste lexema e as súas variantes formais nos dominios iberorrománicos centrais e occidentais (a través da súa presenza en diferentes obras lexicográficas), mergullaremos na documentación medieval para rescatar unha serie de rexistros que, para alén de permitiren a reconstrución da forma antiga do zoónimo, patentean a súa implementación no ámbito da onomástica persoal e, a través dela, tamén no da onomástica xeográfica. Concluiremos a nosa achega cunha breve revisión da repercusión toponímica do substantivo analizado, ben como doutras denominacións recibidas pola ave que designa (nomeadamente a forma zarapico e variantes).

Citado por

Detalles do artigo

Citas

Alonso, Martín (1958): Enciclopedia del idioma. Diccionario histórico y moderno de la lengua española (siglos XII al XX), etimológico, tecnológico, regional e hispanoamericano. Madrid: Aguilar.

Ares Vázquez, Nicandro (1995): “Toponimia do concello de Guntín de Pallares”, Lvcensia V/10, 83-98.

Baliñas Pérez, Carlos (1998): Gallegos del año mil. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

Ballester, Xaverio (2012): “Zooantroponimia latina: de Dónde, a Dónde”, en Emili Casanova (ed.): Onomàstica mediterrània. Onomàstica d’origen zoonímic i dels intercanvis entre pobles. València: Denes, 255-272.

Bascuas, Edelmiro (2006): Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia. Sada: Ediciós do Castro.

Becker, Lidia (2009): Hispano-romanisches Namenbuch. Untersuchung der Personennamen vorrömischer, griechischer und lateinisch-romanischer Etymologie auf der Iberischen Halbinsel im Mittelalter (6.-12. Jh.). Tübingen: Niemeyer.

Blecua, Alberto (ed.) (1992): Libro de Buen Amor (Juan Ruiz. Arcipreste de Hita). Madrid: Cátedra.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (1999): Antroponimia medieval galega (séculos VIII-XII). Tübingen: Max Niemeyer.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (dir.) (2006): Cartografía dos Apelidos de Galicia. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://servergis.cesga.es/website/apelidos/viewer.asp [Consultado: 10/10/2016].

Braga, Franklim Costa (1971): Quadrazais. Etnografia e linguagem (dissertação de licenciatura). Lisboa: Universidade de Lisboa.

Cabeza Quiles, Fernando (2008): Toponimia de Galicia. Vigo: Galaxia.

Caldeira, Maria Arlete Fernandes (1960): O falar dos pescadores de Sines. Notas etnográficas, linguísticas e folclóricas (dissertação de licenciatura). Lisboa: Universidade de Lisboa.

Carrancho, Maria Licínia Sarrico dos Santos (1969): A linguagem dos pescadores de Lagos (dissertação de licenciatura). Lisboa: Universidade de Lisboa.

CODOLGA = López Pereira, Eduardo (dir.) (2008): Corpus Documentale Latinum Gallaeciae. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades (CIRP). http://corpus.cirp.es/codolga [Consultado: 10/10/2016].

Cortesão, António Augusto (1900): Subsídios para um dicionário completo (històrico-etymológico) da língua portuguêsa: comprehendendo a etymologia, as principaes noções e leis phonéticas, muitos elementos de dialectologia e de onomatologia, tanto topònýmica como anthropònýmica, archaísmos, neölogismos, etc. Coimbra: França Amado Editôr.

Cortesão, António Augusto (1912): Onomástico medieval português. Lisboa: Imprensa Nacional.

DGLA = García Arias, Xosé Lluis (2002-2004): Diccionario General de la Lengua Asturiana. Uviéu: Prensa Asturiana.

DCECH = Corominas, Joan / José Antonio Pascual (1980-1991): Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. Madrid: Gredos.

Delgado, Maria Carolina Saramaga (1970): O falar de Baleizão (dissertação de licenciatura). Lisboa: Universidade de Lisboa.

Falque Rey, Emma (ed.): Historia Compostellana. Turnholt: Brepols.

Ferreiro Fernández, Manuel (1994): Gramática histórica galega (I. Fonética e morfosintaxe). A Coruña: Laiovento

Fexer, Georg (1978): Die ältesten okzitanischen und mittellalteinischen Personenbeinamen nach südfranzösichen Urkunden des XI., XII. und XIII Jahrhundert (Disertación de doutoramento lida na Julius-Maximilians-Universität zu Würzburg).

FLedesma = Castro, Américo / Onís, Federico (1916): Fueros leoneses de Zamora, Salamanca, Ledesma y Alba de Tormes. Madrid: Centro de Estudios Históricos.

Historia Compostellana = Falque Rey, Emma (ed.)

García de Diego, Vicente (1985): Diccionario etimológico español e hispánico. Madrid: Espasa Calpe.

GDLP = Moraes Silva, António de (1949-1959): Grande dicionário da língua portuguesa (1789). 10ª edição, revisada, corrigida, muito aumentada e actualizada segundo as regras do Acordo Ortográfico Luso-Brasileiro de 10 de agosto de 1945. Lisboa: Confluência.

GHCD = López Ferreiro, Antonio (1901): Galicia Histórica. Colección Diplomática. Santiago de Compostela: Tipografía Galaica.

Kremer, Dieter (1970-1981/82) = “Bemerkungen zu den Mittelalterlischen Hispanischen cognomina”, Aufsatze zur portugiesischen Kulturgeschichte 10 (1970: 123-183), 11 (1971: 139-187), 12 (1972/73: 101-188), 13 (1975: 157-221), 14 (1976/77: 191-298), 16 (1981/82: 117-205).

LFeu = Rodríguez González, Ángel (2014): “Libro de Feudos e documentación medieval AHDS (1309-1470)”, Compostellanum 37, 373-462.

López Alsina, Fernando (1988): La ciudad de Santiago de Compostela en la Alta Edad Media. Santiago de Compostela: Concello de Santiago de Compostela / Centro de Estudios Jacobeos / Museo Nacional de las Peregrinaciones.

López Alsina, Fernando (1998): “Pes fui claudo et oculos caeco: el hospital medieval y la hospitalidad de la sede compostelana con los peregrinos jacobeos”, en Actas del II Congreso Internacional de Estudios Jacobeos: rutas atlánticas de peregrinación a Santiago de Compostela (Ferrol, septiembre de 1996). Santiago de Compostela: Xerencia de Promoción do Camiño de Santiago, 123-167.

López Alsina, Fernando (1999): “Parroquias y diócesis: el obispado de Santiago de Compostela”, en José Ángel García de Cortázar (ed.): Del Cantábrico al Duero. Trece estudios sobre organización social del espacio en los siglos VIII al XIII. Santander: Universidad de Cantabria, 263-312.

Llorente Maldonado de Guevara, Antonio (1947): Estudio sobre el habla de La Ribera (comarca salmantina ribereña del Duero). Salamanca: Consejo Superior de Investigaciones Científicas.

LS = Vázquez Bertomeu, Mercedes (2003): A Igrexa de Santiago contra 1500 (O Libro do Subsidio). Santiago de Compostela: Lóstrego.

LTCS = Méndez Fernández, Luz (1991): Contribución ó estudio dun libro das Tenzas da Catedral de Santiago. Edición crítica e estudio dos folios 1 a 27. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

Martínez Lema, Paulo (2008): Inventario toponímico do Tombo de Toxos Outos. Noia: Toxosoutos.

Martínez Lema, Paulo (2010): A toponimia das comarcas de Bergantiños, Fisterra, Soneira e Xallas na documentación do Tombo de Toxos Outos (séculos XII-XIV). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

Monsalvo Antón, José María (1992): “La organización concejil en Salamanca, Ledesma y Alba de Tormes (siglo XII-mediados del siglo XIII)”, en José Luis Martín Rodríguez (coord.): Actas del I Congreso de Historia de Salamanca. Salamanca: Diputación de Salamanca, 365-395.

Monteiro, Maria de Lourdes Oliveira (1950): Porto Santo. Monografia linguística, etnográfica e folclórica. Coimbra: Casa do Castelo.

PCTT = Pichel Gotérrez, Ricardo / Paulo Martínez Lema (2014): “Documentação posterior á confecção do Tombo de Toxos Outos (sécs. XIII-XIV). Edição e inventário toponímico”, Scriptum 3, 95-132.

Pérez Rodríguez, Francisco (2004): Os documentos do Tombo de Toxos Outos. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.

Pombo Rodríguez, Antón (2000): “Asistencia hospitalaria ós peregrinos, na terra de Nemancos, durante a Idade Moderna”, en Manuel Suárez Suárez (coord.): Actas do I Simposio de Historia da Costa da Morte; mil cen anos das terras de Nemancos, Soneira e Bergantiños (Baio e Zas, 18, 19 e 20 de xuño de 1999). Cee: Asociación Neria, 67-92.

Renzi, Franceso (2015): “Monks and knights in medieval Galicia. The example of the benedictines of Toxos Outos in the twelfth and thirteenth centuries”, Imago Temporis. Medium Aevum 9, 225- 252. http://dx.doi.org/10.21001/itma.2015.9.10.

RTT = Martínez Lema, Paulo / Ricardo Pichel Gotérrez (2009): “Documentación romance no Tombo de Toxos Outos: edición filolóxica e estudo toponímico”, Moenia 15, 207-231.

Ruhstaller, Stefan (2010): “Toponimia y geografía lingüística medieval”, en Xulio Sousa Fernández (ed.): Toponimia e cartografía. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 129-146.

Sánchez Pardo, José Carlos (2014): “Organización eclesiástica y social en la Galicia tardoantigua. Una perspectiva geográfico-arqueológica del Parroquial Suevo”, Hispania Sacra LXVI / 134, 439-480.

Santamarina Fernández, Antón (1967): Vocabulario del Valle de Suarna (memoria de licenciatura). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

Santamarina Fernández, Antón (2003): Diccionario de diccionarios da lingua galega. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

SEG = Portela Silva, María José / José García Oro (2001): “El señorío eclesiástico gallego y la Corona en el siglo XVI”, Estudios Mindonienses 17, 13-275.

TA = Lucas Álvarez, Manuel (1998): Tumbo A de la Catedral de Santiago. Santiago de Compostela: Cabido da S. A. M. I. Catedral / Seminario de Estudos Galegos

TLPGP = Álvarez Blanco, Rosario (coord.): Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://ilg.usc.es/Tesouro/ [10/10/2016].

TMILG = Varela Barreiro, Francisco Xavier (dir.) (2004- ): Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://ilg.usc.es/tmilg/ [Consultado: 10/10/2016].

Valero de Bernabé, Luis / Martín Eugenio / Vicenta María Márquez de la Plata (2003): Simbología y diseño de la heráldica gentilicia galaica. Madrid: Hidalguía.

Viejo Fernández, Julio (1998): La onomástica asturiana bajomedieval. Nombres de persona y procedimientos denominativos en Asturias de los siglos XIII al XV. Tübingen: Max Niemeyer.