Castelanismos e galeguismos. A súa relación co estándar
Barra de artigos
Contido principal do artigo
Resumo
No proceso de estandarización do galego, o recoñecemento e substitución dos castelanismos acadou gran relevancia, tanto desde a investigación lingüística, como nos discursos de difusión e transmisión do estándar e tamén entre os propios falantes. Neste artigo poñemos de relevo o que consideramos unha sobrevaloración deste fenómeno, sobre todo na súa visión reducionista aos castelanismos de tipo léxico. Precisamente a presenza destes caracteriza unha variedade do galego que os falantes denominan "castrapo", coa que se identifica unha parte importante dos galegofalantes, a pesar de ser sancionada e cualificada como "mal galego" no discurso público. Todo isto sen esquecermos a outra cara da moeda, os galeguismos no castelán de Galicia, un fenómeno que, non obstante, atraeu moita menos atención, tanto por parte dos falantes como dos lingüistas. Levamos a cabo polo tanto unha análise destes dous tipos de fenómenos, castelanismos e galeguismos, desde a perspectiva dos falantes, pero tamén na literatura especializada. O fin último radica en descubrir as ideoloxías lingüísticas que se agochan baixo estes discursos e terminoloxía.
Palabras chave
Citado por
Detalles do artigo
Citas
Álvarez de la Granja, María (2003): “As interferencias na fraseoloxía”, en Carmen Cabeza / Anxo Lorenzo Suárez / Xoán Paulo Rodríguez-Yáñez (eds.), Comunidades e individuos bilingües: Actas do I Simposio Internacional sobre o Bilingüismo. Vigo: Universidade de Vigo, 614-624.
Álvarez de la Granja, María / Belén López Meirama (2013): “A presenza do galego no léxico dispoñible do español de Galicia. Análise distribucional”, en Eva Gugenberger / Henrique Monteagudo / Gabriel Rei-Doval (eds.), Contacto de linguas, hibrididade, cambio: contextos, procesos e consecuencias. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 49-96. http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=2065.
Bagno, Marcos (2003): A norma oculta. Lingua & poder na sociedade brasileira. São Paulo: Parábola Editorial.
Blas Arroyo, José Luis (1993): La interferencia lingüística en Valencia (dirección: catalán-castellano). Valencia: Publicacions de la Universitat Jaume I.
Callejo Gallego, Javier (2001): El grupo de discusión: introducción a una práctica de investigación. Barcelona: Ariel.
DOG, Decreto 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia. http://www.xunta.gal/dog/Publicados/2015/20150629/AnuncioG0164-260615-0002_gl.html [03/06/2016].
Dubert García, Francisco (2002): “Os sociolectos galegos”, Cadernos de lingua 24, 5-27. http://academia.gal/documents/10157/23708/Cadernos_24.pdf.
Dubert García, Francisco (2005): “Interferencias del castellano en el gallego popular”, Bulletin of Hispanic Studies 83/3, 271-291.
Eagleton, Terry (1997): Ideología. Una introducción. Barcelona: Paidós.
Fernández Salgado, Benigno (2003): “Pureza e contaminación na estandarización da lingua”, en María Álvarez de la Granja / Ernesto X. Gonzá-lez Seoane (eds.), A estandarización do léxico. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 93-127. http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=297.
Fernández Salgado, Benigno / Henrique Monteagudo (1995): ”Do galego literario ó galego común. O proceso de estandarización na época contemporánea”, en Henrique Monteagudo (ed.), Estudios de sociolingüística galega. Sobre a norma do galego culto. Vigo: Galaxia, 109-176.
Fernández Salgado, Xosé A. (2004): “A interferencia do castelán no léxico galego: o castelanismo como recurso eufemístico”, en Rosario Álvarez / Francisco Fernández Rei / Antón Santamarina (eds.), A lingua galega: historia e actualidade, tomo I. Santiago de Compostela: Consello da Cultura galega / Instituto da Lingua Galega, 501-507.
Formoso, Valentina / Ana Iglesias / Ana Rial (no prelo): “Percepción do alumnado galego ante as variedades dialectais propias e alleas”, Verba.
Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2009): Lingua de Calidade. Vigo: Xerais.
Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2013): Estilística da lingua galega. Vigo: Xerais.
Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2014): “Lingua oral, calidade de lingua e futuro do galego”, en Xosé Sánchez Rei (ed.), Modelos de lingua e compromiso. A Coruña: Baía Edicións.
González González, Manuel (2012): “Evolución da situación lingüística en Galicia nos últimos quince anos”, A letra miúda. Revista de sociolingüística para o ensino 1. http://coordinadoraendl.org/aletramiuda/index.php?art=art4_n1.html.
González González, Manuel / Antón Santamarina Fernández (coords.) (2004): Vocabulario ortográfico da lingua galega (VOLGa). A Coruña: Real Academia Galega / Instituto da Lingua Galega.
González González, Manuel / Antón Santamarina Fernández (eds.) (2012): Dicionario da Real Academia Galega. A Coruña: Real Academia Galega.
Graña Núñez, Xosé (1993): Vacilacións, interferencias e outros “pecados” da lingua galega. Vigo: Ir Indo.
Haugen, Einar (1983): “The Implementation of Corpus Planning: Theory and Practice”, en Juan Covarrubias / Joshua A. Fishman (eds.), Progress in language planning: international Pespectives. Berlin: Mouton, 269-289.
Hermida Gulías, Carme (2004): “A lingua da publicidade”, en Rosario Álvarez / Francisco Fernández Rei / Antón Santamarina (eds.), A lingua galega: historia e actualidade, tomo I. Santiago de Compostela: Consello da Cultura galega / Instituto da Lingua Galega, 361-378.
Iglesias Álvarez, Ana (2013): “Eu falo castrapo’ – Actitudes dos adolescentes ante a mestura de linguas en Galicia (estudo piloto)”, en Eva Gugenberger / Henrique Monteagudo / Gabriel Rei-Doval (eds.), Contacto de linguas, hibrididade, cambio: contextos, procesos e consecuencias. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 169-190. http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=2065.
Kabatek, Johannes (1991): “Interferencias entre galego e castelán, problemas do galego estándar”, Cadernos de lingua 4, 39-48.
Kabatek, Johannes (2000): Os falantes como lingüistas. Tradición, innovación e interferencias no galego actual. Vigo: Xerais.
Kabatek, Johannes (2004): “A diferenciación diafásica do galego actual”, en Rosario Álvarez / Francisco Fernández Rei / Antón Santamarina (eds.), A lingua galega: historia e actualidade, tomo I. Santiago de Compostela: Consello da Cultura galega/Instituto da Lingua Galega, 379-388.
Kloss, Heinz (1969): Research Possibilities on Group Bilingualism. A Report. Quebec: Centre International de Recherches sur le Bilinguisme.
Lamuela, Xavier / Henrique Monteagudo (1996): “Planificación lingüística”, en M. Fernández Pérez (coord.), Avances en lingüística aplicada. Santiago de Compostela: Universidade, 229-302.
Milroy, James / Leslie Milroy (1991): Authority in Language. London / New York: Routledge.
Monteagudo, Henrique (2004): “Do uso á norma, da norma ao uso (variación sociolingüística e estandarización no idioma galego)”, en Rosario Álvarez / Henrique Monteagudo (eds.), Norma lingüística e variación. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega / Consello da Cultura Galega, 377-436.
Moreno Cabrera, Juan Carlos (2010): O nacionalismo lingüístico. Cangas do Morrazo: Edicións Morgante.
Moreno Fernández, Francisco (2009): La lengua española en su geografía. Madrid: Arco/Libros.
O’Rourke, Bernadette / Fernando Ramallo (2013): “Competing ideologies of linguistic authority amongst new speakers in contemporary Galicia”, Language in Society 42, 287-305.
Real Academia Galega (2004): Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. A Coruña / Santiago de Compostela: Real Academia Galega / Instituto da Lingua Galega.
Recalde, Montserrat (2003): “The Castilianist theory of the origin of the gheada revisited”, Estudios de Sociolingüística 3 (2) / 4 (1), 43-74.
Recalde, Montserrat (2012): “Aproximación a las representaciones sociales sobre el español de Galicia”, en Tomás Jiménez Juliá et al. (eds.), Cum corde et in nova grammatica. Estudios ofrecidos a Guillermo Rojo. Santiago de Compostela: Universidade, pp. 667-680.
Regueira Fernández, Xosé L. et al. (1996): Guía bibliográfica de lingüística galega. Vigo: Xerais.
Regueira, Xosé L. (1999): “Estándar oral e variación social da lingua galega”, en Rosario Álvarez / Dolores Vilavedra (coords.), Cinguidos por unha arela común. Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero. Santiago de Compostela: Universidade, 854-875.
Regueira, Xosé L. (2012): “Autenticidade e calidade da lingua: purismo e planificación lingüística no galego actual”, Estudos de lingüística galega 4, 187-201.
Rei-Doval, Gabriel (2013): “Purismo e control normativo na lingua galega: análise crítica dunha proposta actual”, en Eva Gugenberger / Henrique Monteagudo / Gabriel Rei-Doval (eds.), Contacto de linguas, hibrididade, cambio: contextos, procesos e consecuencias. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 259-286. http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=2065.
Rojo, Guillermo (2004): “El español de Galicia”, en Rafael Cano (coord.), Historia de la lengua española. Barcelona: Ariel, 1087-1101.
Romaine, Suzanne (1996 [1994]): El lenguaje en la sociedad. Una introducción a la sociolingüística. Tradución de Julio Borrego Nieto. Barcelona: Ariel.
Romero, Patricia / Manuel C. Núñez Singala (2004): “Interferencias entre galego e castelán na prensa escrita en Galicia”, en Rosario Álvarez / Francisco Fernández Rei / Antón Santamarina (eds.), A lingua galega: historia e actualidade, tomo I. Santiago de Compostela: Consello da Cultura galega / Instituto da Lingua Galega, 535-545.
Sanmartín Rei, Goretti (2009): Nos camiños do entusiasmo. Calidade da lingua e planificación. Vigo: Xerais.
Silva Domínguez, Carme (2003): “Un novo intento de clasificación das interferencias do castelán sobre o galego, coa perspectiva do ensino primario e secundario ó fondo” en Carmen Cabeza / Anxo Lorenzo Suárez / Xoán Paulo Rodríguez-Yáñez (eds.), Comunidades e individuos bilingües: Actas do I Simposio Internacional sobre o Bilingüismo. Vigo: Universidade, 818-833.
Silva Valdivia, Bieito (1991): “Tipoloxía das manifestacións de contacto lingüístico en Galicia. Algunhas consideracións”, Cadernos de lingua 4, 27-38.
Silva Valdivia, Bieito (2004): “Un aspecto da avaliación da competencia: identificación e valoración de interferencias lingüísticas”, en Rosario Álvarez / Francisco Fernández Rei / Antón Santamarina (eds.), A lingua galega: historia e actualidade, tomo I. Santiago de Compostela: Consello da Cultura galega / Instituto da Lingua Galega, 415-429.
Silva Valdivia, Bieito (2013): “Galego e castelán: entre o contacto e a converxencia”, en Eva Gugenberger / Henrique Monteagudo / Gabriel Rei-Doval (eds.), Contacto de linguas, hibrididade, cambio: contextos, procesos e consecuencias. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 287-314. http://consellodacultura.gal/mediateca/documento.php?id=2065.
Thomason, Sarah G. (2001): Language contact. Washington D. C.: Georgetown University Press.
Valle, José del (1999): “Monoglossic policies for a heteroglossic culture: misinterpreted multilingualism in Modern Galicia”, Language and communication 20/1, 105-132.
Valle, José del (2007): “Glotopolítica, ideología y discurso: categorías para el estudio del estatus simbólico del español”, en José del Valle (ed.), La lengua, ¿patria común?. Ideas e ideologías del español. Madrid / Frankfurt: Iberoamericana / Vervuert, 13-30.
Valle, José del / Luis Gabriel-Stheeman (2004): “Nacionalismo, hispanismo y cultura monoglósica”, en José del Valle e Luis Gabriel-Stheeman (eds.), La batalla del idioma. Madrid / Frankfurt: Iberoamericana / Vervuert, 15-34.
Van Dijk, Teun A. (2003): Ideología y discurso. Barcelona: Ariel.
Woolard, Kathryn A. (2007): “La autoridad lingüística del español y las ideologías de la autenticidad y el anonimato”, en José del Valle (ed.), La lengua, ¿patria común?. Ideas e ideologías del español. Madrid / Frankfurt: Iberoamericana / Vervuert, 129-142.
Artigos máis lidos do mesmo autor/a(s)
- Ana María Iglesias Álvarez, Valentina Formoso Gosende, Ana Rial Aparicio, O alumnado galego ante as variedades dialectais propias e alleas , Verba: Anuario Galego de Filoloxía: Vol 44 (2017)
- Ana María Iglesias Álvarez, Virginia Acuña Ferreira, “Fálalle castelán que é o idioma da cidade”: a importancia dos contextos no éxito ou fracaso da transmisión familiar do galego , Estudos de Lingüística Galega: Vol 14 (2022): Estudos de Lingüística Galega