Contido principal do artigo

Xosé Ramón Freixeiro Mato
Universidade da Coruña
España
Biografía
Vol 6 (2014), Pescuda
DOI https://doi.org/10.15304/elg.6.1841
Recibido: 02-05-2014 Aceptado: 01-07-2014 Publicado: 02-08-2014
Copyright Como citar

Resumo

O obxectivo do presente traballo é comprobarmos se o autoodio lingüístico é un concepto vigorante e de utilidade nos estudos de sociolingüística con carácter xeral, e tamén se ten aplicación ao contexto sociolin­güístico galego. Unha vez constatada a presenza do fenómeno, prestarase atención ao modo como se vai xerando e á súa relación con conceptos afíns como os preconceptos lingüísticos, a baixa autoestima, o com­plexo de inferioridade ou a deslealdade lingüística. A partir de aquí lévase a cabo unha descrición do autoo­dio en xeral e do autoodio lingüístico en particular, até chegar á súa definición como categoría sociolingüísti­ca singular. A seguir analízanse algunhas referencias históricas que deixan testemuño da presenza do au­toodio lingüístico na sociedade galega do pasado, os grupos sociais onde puido ter incidencia e a posíbel influencia no proceso de substitución lingüística. Por último, conclúese que o concepto de autoodio con­tinúa a ser válido e necesario na descrición da reali­dade sociolingüística da lingua galega e das linguas minorizadas en xeral. Trátase, en suma, dunha análise histórica do concepto obxecto de estudo.

Citado por

Detalles do artigo

Citas

Allport, Gordon W. (1954): The Nature of Prejudice. Cambridge / Boston: Addison-Wesley. http://dx.doi.org/10.2307/2573151 .

Bagno, Marcos (2003): Preconceito lingüístico. O que é, como se faz. São Paulo: Loyola.

Baker, Colin (1992): Attitudes and Language. Clevedon: Multilingual Matters.

Castelao, [Afonso D. Rodríguez] (1961): Sempre en Galiza. Buenos Aires: Edición “As Burgas”.

Cioran, Émile M. (1956): La tentation d’ exister. Paris: Gallimard. http://dx.doi.org/10.2307/40097391.

Costas, Xosé-Henrique (coord.) (2009): 55 mentiras sobre a lingua galega. Ames: Laiovento.

Crystal, David (2003): A morte das linguas. Trad. de Mariña Castro Eiroa. Vigo: Galaxia.

Danyte, Milda (2011): “Choosing Self-Hatred: How Canadian Ethnic Minority Novels of the 1950s Reflect Racist Ideas Propagated Earlier by the Dominant Majority”, Transnational Literature 4/1. http://fhrc.flinders.edu.au/transnational/home.html.

Díaz Pardo, Isaac (1987): Galicia hoy y el resto del mundo. Sada-A Coruña: Ediciós do Castro.

Dieste, Rafael (1971): A vontade de estilo na fala popular. A Coruña: O Castro.

Fernández Rei, Francisco / Carme Hermida Gulías (1996): A nosa fala. Bloques e áreas lingüísticas do galego. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.

Fernández Rodríguez, Mauro (1998): “Lengua e identidad en el tercer milenio”, en Beatriz Gallardo Paúls (ed.), Temas de lingüística y gramática. València: Universitat de València, 23-37.

Fernández [Rodríguez], Mauro A. (2000): “Cuando los hablantes se niegan a elegir: multilingüismo e identidad múltiple en la modernidad reflexiva”, Estudios de Sociolingüística 1/1, 47-58.

Fernández Salgado, Xosé Antonio (2004): “A interferencia do castelán no léxico galego: o castelanismo como recurso eufemístico”, en Rosario Álvarez Blanco / Francisco Fernández Rei / Antón Santamarina (eds.), A Lingua Galega: Historia e Actualidade, vol.1. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega / Consello da Cultura Galega, 501-507.

Ferreiro, Celso Emilio (1962/1989): Longa noite de pedra. Introdución, notas e comentários de Xosé M. Álvarez Cáccamo. Sada-A Coruña: Ediciós do Castro, 1989.

Freitas Juvino, María Pilar (2008): A represión lingüística en Galiza no século XX. Aproximación cualitativa á situación sociolingüística de Galiza. Vigo: Xerais.

Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2009a): “A historia e a dignidade do galego. De lingua enxalzada a lingua mortificada”, en María Pilar García Negro (ed.), Sobre o racismo lingüístico. Ames: Laiovento, 31-66.

Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2009b): “Lingua galega e preconcepto”, Revista Galega de Filoloxía 10, 115-144.

Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2013): Estilística da lingua galega. Vigo: Xerais.

Fuster, Joan (1976): Nosotros los valencianos. Trad. de Josep Palacios. Barcelona: Península.

García Negro, María Pilar (1991): O galego e as leis. Aproximación sociolingüística. Pontevedra: Edicións do Cumio.

García Negro, María Pilar (2009): De fala a lingua: un proceso inacabado. Ames: Laiovento.

Gibert, Quim (2004): “Quan les víctimes passen per botxins”, Anuari de Psicologia de la Societat Valenciana de Psicologia (Monogràfic 2004) 9/1, 115-125.

González González, Manuel (dir.) (2003): O galego segundo a mocidade. Unha achega ás actitudes e discursos sociais baseada en técnicas experimentais e cualitativas. A Coruña: Real Academia Galega.

González Reboredo, Xosé Manuel (2001): “A construcción de referentes de identidade etno-nacional. Algunhas mostras sobre Galicia”, en Xosé Manuel González Reboredo (coord.), Etnicidade e nacionalismo. Simposio Internacional de Antropoloxía (Santiago de Compostela, 17-19 de abril de 2000). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, 201-247.

Gopar, Soledad (1999): “El entorno lingüístico en Santiago del Estero”. http://usuarios.arnet.com.ar/yanasu/entorno.htm.

Gugenberger, Eva (2013): “O cambio de paradigma nos estudos sobre contacto lingüístico: pode ser útil o concepto de hibrididade para a lingüística e a política de linguas en España?”, en Eva Gugenberger / Henrique Monteagudo / Gabriel Rei-Doval (eds.), 19-47.

Gugenberger, Eva / Henrique Monteagudo / Gabriel Rei-Doval (eds.) (2013): Contacto de linguas, hibrididade, cambio: contextos, procesos e consecuencias. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.

Iglesias Álvarez, Ana (1999): “O poder explicativo e predictivo das actitudes lingüísticas”, Verba 26, 273-307.

Iglesias Álvarez, Ana (2003): Falar galego: “No veo por qué”. Aproximación cualitativa á situación sociolingüística de Galicia. Vigo: Galaxia.

Iglesias Álvarez, Ana (2007): “Os preconceptos lingüísticos segundo a idade”, en Iván Méndez López / Amelia Sánchez Pérez (eds.), Lingua e Idade. III Xornadas sobre Lingua e Usos. A Coruña: Servizo de Publicacións da Universidade da Coruña, 165-182.

Iglesias Álvarez, Ana (2013): “«Eu falo castrapo». Actitudes dos adolescentes ante a mestura de linguas en Galicia (estudio piloto)”, en Eva Gugenberger / Henrique Monteagudo / Gabriel Rei-Doval (eds.), 169-190.

Kabatek, Johannes (1994): “Auto-odi: Geschichte und Bedeutung eines Begriffs der katalanischen Soziolinguistik”, en Gabriele Berkenbusch / Christine Bierbach (eds.), Zur katalanischen Sprache: historische, soziolinguistische und pragmatische Aspekte. Frankfurt: DEE, 159-173.

Kabatek, Johannes (1997): “Dime cómo hablas y te diré quién eres. Mezcla de lenguas y posicionamento social”, Revista de Antropología Social 6, 215-236.

Kabatek, Johannes (2011): “Algunos apuntes acerca de la cuestión de la «hibridez» y de la «dignidad» de las lenguas iberorrománicas”, en Yolanda Congosto / Elena Méndez (coords.): Variación lingüística y contacto de lenguas en el mundo hispánico: in memoriam Manuel Alvar, 271-289 (Madrid: Iberoamericana). http://www.uni-tuebingen.de/kabatek/hibrid.pdf.

Labov, Willian (1966): The Social Stratification of English in New York City. Washington: Center for Applied Linguistics.

Larreula, Enric (2002): Dolor de llengua. València / Barcelona: Edicions 3i4.

Leite, Marli Quadros (2008): Preconceito e intolerância na linguagem. São Paulo: Contexto.

Macaulay, Ronald K. S. (1975): “Negative prestige, linguistic insecurity, and linguistic self-hatred”, Lingua 36, 147-161. http://dx.doi.org/10.1016/0024-3841(75)90011-x.

Manuel María (1970): Remol. Buenos Aires: Edicións Nos.

Mariño Paz, Ramón (1998): Historia da lingua galega. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.

Moreno Cabrera, Juan Carlos (2006): La dignidad e igualdad de las lenguas. Crítica de la discriminación lingüística. Madrid: Alianza.

Murgades, Josep (2003): “Baixa autoestima (o autoodi) i identitat: enfocament sociolingüístic”, en Quim Gibert / Josep Murgades / Marc-Antoni Adell / Bernat Joan (eds.), Autoestima i Països Catalans. Barcelona: La Busca Edicions.

Ninyoles, Rafael L. (1997): Idioma i prejudici. València: Eliseu Climent.

Ninyoles, Rafael L. (2005): Idioma e poder social. Trad. de María Pilar García Negro e Antonio Molexón Domínguez. Ames: Laiovento.

Noriega Varela, Antonio (1904): Montañesas. Poesías gallegas. Luarca: Imp. de Ramiro P. del Río.

O’Rourke, Bernadette / Fernando Ramallo (2013): “«A miña variedade é defectuosa»: a lexitimidade social das neofalas”, Estudos de Lingüística Galega 5, 89-103.

Phillipson, Robert (1992): Linguistic Imperialism. Oxford: Oxford University Press.

Pintos, Xoán Manuel (1853): A Gaita Gallega. Pontevedra: Imprenta de don José y don Primitivo Vilas.

Pondal, Eduardo (1880/1995): Poesía galega completa I. Queixumes dos pinos. Ed. de Manuel Ferreiro. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco, 1995.

Pondal, Eduardo (2001): Poesía galega completa II. Poemas impresos. Ed. de Manuel Ferreiro. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.

Posadas, Abel (1993): Nini Marshall: desde un ayer lejano. Buenos Aires: Colihue.

Pratt, Mary Louise (1993): “«Yo soy la malinche». Chicana Writers and the Poetics of Ethnonationalism”, Callaloo 16/4, 859-873. http://dx.doi.org/10.2307/2932214.

Ramallo, Fernando (2010): “Cara a unha tipoloxía dos falantes de galego”, en Bieito Silva / Isabel Vaquero / X. Rodríguez (eds.), Educación e linguas en Galicia. Santiago de Compostela: Universidade, 15-37.

Ramallo, Fernando (2013): “Neofalantismo”, en Eva Gugenberger / Henrique Monteagudo / Gabriel Rei-Doval (eds.), 247-260.

Rodríguez, Francisco (1998): Conflito lingüístico e ideoloxia na Galiza. Santiago de Compostela: Laiovento.

Samuelle Lamela, Cristina (1999): “Situación lingüística dos emigrantes galegos no Río da Prata”, en Pilar Cagiao Vila (comp.), Galegos en América e americanos en Galicia: as colectividades inmigrantes en América e a súa impronta na sociedade galega. Séculos XIX-XX. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 255-273.

Sanmartín Rei, Goretti (2009): Nos camiños do entusiasmo. Calidade da lingua e planificación lingüística. Vigo: Xerais.

Sarmiento, Fr. Martín (1970): Colección de voces y frases gallegas. Edición y estudio por José Luis Pensado. Salamanca: Universidad.

Schmid, Beatrice (2010): “«Por el adelantamiento de la nación». Las ideas lingüísticas de Abraham A. Cappon”, en Paloma Díaz-Mas / María Sánchez Pérez (eds.), Los sefardíes ante los retos del mundo contemporáneo. Identidad y mentalidades. Madrid: CSIC, 99-111.

Solé i Camardons, Jordi (2001): El políedre sociolingüístic. Una iniciació a la sociolingüística del conflicte. València / Barcelona: Eliseu Climent.

Tuson, Jesús (1990): Mal de Linguas. Trad. de Xulio C. Sousa Fernández. Santiago de Compostela: Positivas.

Valle, José del (ed.) (2007): La lengua, ¿patria común? Ideas e ideologías del español. Frankfurt am Main / Madrid: Vervuert / Iberoamericana.

Villar Ponte, Antón (1971): Pensamento e sementeira. Leiciós de patriotismo galego. Buenos Aires: Ediciones Galicia.