Contido principal do artigo

Francisco A. Cidrás Escáneo
Instituto da Lingua Galega, Universidade de Santiago de Compostela
España
Vol 1 (2009), Pescuda
Recibido: 04-11-2013 Aceptado: 04-11-2013
Copyright Como citar

Resumo

Na presente contribución estúdanse diferentes fenómenos sintácticos en proceso de mudanza en galego como soporte (obviamente moi parcial e aproximativo) dun modelo posible de explicación do sentido do cambio lingüístico en sintaxe. Asúmese a idea de que a natureza e difusión dos cambios que atinxen ás construcións gramaticais son distintos aos que atinxen á compoñente fónica da lingua. A partir de aí, sostense a hipótese de que os sistemas lingüísticos evolúen, na configuración da súa morfosintaxe, movidos por unha tensión dialéctica entre as bondades da formalización rigorosa do código gramatical —gramaticalización como proceso de institucionalización, que permite superar limitacións e ambigüidades inherentes ao acto comunicativo— e as vantaxes da máis laxa codificación pragmática —moi versátil á hora de modular o texto para axeitalo ás características inestables do contexto. En apoio desta hipótese preséntanse evidencias empíricas de fenómenos variacionais en curso no galego, basicamente referentes á concordancia, á marca de caso (nomeadamente ao uso da prep. a con OD e a certos efectos colaterais na expansión do OI) ou á evolución das formas de expresión da futuridade.

Detalles do artigo

Citas

Álvarez Blanco, Rosario (1994): “Gramática descritiva e gramática prescritiva”, Cadernos de lingua 10, 19-35.

Álvarez Blanco, Rosario / Xosé Xove (2002): Gramática da lingua galega. Vigo: Galaxia.

Benveniste, Émile (1968): “Mutations of linguistic categories”, en W. P. Lehmann / Y. Malkiel (eds.), Directions for historical linguistics: a symposium. Austin: University of Texas Press, 83-94.

Bernárdez, Enrique (2004): “Si el lenguaje es comunitario, ¿la cognición es comunitaria? (¿o son los dos individuales?)”, en M. T. Tusell / R. Estopá / J. Martí (eds.), Ciències del llenguatge i lingüística aplicada. Barcelona: IULA-UPF, 63-94.

Bernárdez, Enrique (2005): “La cognición y el lenguaje: lo individual y lo social”, en Pedro A. Fuertes Olivera (coord.) Lengua y sociedad. Investigaciones recientes en lingüística aplicada, Valladolid: Universidad de Valladolid, 39-60.

Bossong, Georg (1991): “Differential Object Marking in Romance and beyond”, en D. Wanner / D. A. Kibbee (eds.), New analyses in Romance linguistics. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins, 143-170.

Bybee, Joan / Revere Perkins / William Pagliuca (1994): The evolution of grammar. Tense, aspect and modality in the languages of the world. Chicago / London: The University of Chicago Press.

Cidrás Escáneo, Francisco Antonio (1992): “Sobre a función da concordancia. Consideracións a propósito das concordancias verbais anómalas”, Verba 19, 41-53.

Cidrás Escáneo, Francisco Antonio (1994): “Modelos de lingua e variación sintáctica”, Cadernos de lingua 10, 103-118.

Cidrás Escáneo, Francisco Antonio (1998): “Marcaxe preposicional de obxecto en galego. Emerxencia e vicisitudes dun proceso de gramaticalización sintáctica”, en Dieter Kremer (ed.), Homenaxe a Ramón Lorenzo. Vigo: Galaxia, 569-580.

Cidrás Escáneo, Francisco Antonio (2004): “A sintaxe na gramática: problemas de descrición e problemas de prescrición”, en Rosario Álvarez / Henrique Monteagudo (eds.), Norma lingüística e variación. Unha perspectiva desde o galego. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega / Consello da Cultura Galega, 335-357.

Cidrás Escáneo, Francisco Antonio (2005): “Realidade lingüística e representación gramatical: a propósito do tratamento do ‘acusativo preposicional’ na historia da gramática galega”, en As tebras alumeadas. Estudos filolóxicos ofrecidos en homenaxe a Ramón Lorenzo. Santiago de Compostela: Universidade, 307-322.

Cidrás Escáneo, Francisco Antonio (2006): “Sobre o uso da preposición a con OD en galego”, Verba 33, 147-174.

Croft, William (2006): “The relevance of an evolutionary model to historical linguistics”, en O. Nedergaard Thomsen (ed.), Competing models of linguistic change. Evolution and beyond. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 91-132.

Delille, Karl Heinz (1970): Die geschichtliche Entwicklung des präpositionalen Akkusativs im Portugiesischen. Bonn: Romanisches Seminar der Universität.

Du Bois, John W. (1985): “Competing motivations”, en John Haiman (ed.), Iconicity in syntax. Amsterdam: John Benjamins, 343-365.

Fernández Rei, Francisco (1990): Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais.

García Soto, Xosé Ramón (1996): Era una vez un neno... Estudio da evolución da linguaxe en nenos galego-falantes. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.

Givón, Talmy (1979): On understanding gramar. New York: Academic Press.

Heine, Bernd / Tania Kuteva (2007): The genesis of grammar. A reconstruction. Oxford: University Press.

Hopper, Paul J. (1987): “Emergent grammar”, Berkley Linguistic Society 13, 139-157.

Hopper, Paul J. / Elizabeth C. Traugott (eds.) (1993): Grammaticalization. Cambridge: Cambridge University Press.

Keller, Rudi (1994): Language change. The invisible hand in language. London: Routledge.

Keller, Rudi (1997) “In what sense can explanations of language change be functions?”, en Jadranka Gvozdanović (ed.), Language change and functional explanations, Berlin/New York: Mouton de Gruyter, 9-20.

Labov, William (1966): The social stratification of English in New York City. Washington: Center for Applied Linguistics.

Lapa, Manuel Rodrigues (1945/1979): Estilística da lingua portuguesa. Lisboa: Seara Nova, 1945; Coimbra: Coimbra Editora, 197910.

Lass, Roger (1997): Historical linguistics and language change. Cambridge: Cambridge University Press.

Lehmann, Christian (1985): “Grammaticalization: synchronic variation and diachronic change”. Lingua e Stile, 20, 303-318.

Lehmann, Christian (1988): “On the function of agreement”, en Michael Barlow / Charles A. Ferguson (eds.), Agreement in natural language. Approaches, theories, descriptions. Stanford: CSLI, 55-65.

López Martínez, María Sol (1993): O complemento directo con preposición A en galego. Santiago de Compostela: Universidade.

Newmeyer, Frederick J. (2002): “Uniformitarian assumptions and language evolution research”, en Alison Wray (ed.), The transition to language. Oxford: Oxford University Press, pp. 359-375.

Novo, Ramón (1991): “O uso de tempo futuro nos servicios informativos dos medios de comunicación galega”, Cadernos de lingua 3, 85-89.

Oliveira, Fátima (1985): “O Futuro em português: alguns aspectos temporais e/ou modais”, en Actas do 1º Encontro da Associação Portuguesa de Lingüística. Lisboa: APL, 353-373.

Peres, João Andrade / Telmo Móia (1995): Áreas críticas da língua portuguesa. Lisboa: Caminho.

Rojo, Guillermo (1974): Perífrasis verbales en el gallego actual. Santiago de Compostela: Universidade.

Rohlfs, Gerhard (1971): “Autour de l’accusatif prépositionnel dans les langues romanes”, Revue de Linguistique Romane 35, 312-333.

Sáez Godoy, Leopoldo (1968): “Algunas observaciones sobre la expresión del futuro en español”, Actas del XI Congreso Internacional de Lingüística y Filología Románicas, IV. Madrid: CSIC [tamén “La expresión verbal de lo futuro (del siglo XVII al siglo XX)”, Archiv für das Studium der Neueren Sprachen und Literaturen 119/205 (1968), 334-341].

Villar, Francisco (1983): Ergatividad, acusatividad y género en la familia lingüística indoeuropea. Salamanca: Universidad.