Contido principal do artigo

Gonzalo Hermo González
Asociación Galega de Onomástica –Instituto da Lingua Galega - Universidade de Santiago de Compostela
España
Vol 5 (2013), Pescuda
Recibido: 31-07-2013 Aceptado: 31-07-2013
Copyright Como citar

Resumo

Este traballo ten por obxectivo abordar a análise etimolóxica da toponimia maior da freguesía de San Salvador de Taragoña (Rianxo, O Barbanza). Para esta fin, pártese dos nomes de lugar adscritos á parroquia que figuran no Nomenclátor de Galicia. Ademais, incorpóranse os topónimos que, sen se recolleren no Nomenclátor, nomean igualmente núcleos habitados de Taragoña. A pretensión deste artigo é que sexan tidos en consideración en revisións vindeiras. Para a análise do corpus, bótase man de fontes autorizadas, discutindo, se as houbese, as distintas propostas etimolóxicas en base ás características orográficas e históricas de cada localidade. Para aqueles topónimos que non están estudados lanzaranse hipóteses etimolóxicas propias. O traballo tamén se presenta como un labor de pescuda a través da documentación antiga dos nomes de lugar, con especial atención ás atestacións medievais, pero engadindo, cando interese, información tirada de rexistros posteriores, coma o catastro de Ensenada e o dicionario de Madoz.

Detalles do artigo

Citas

Álvarez Maurín, María del Pilar (1994): Diplomática asturleonesa. Terminología toponímica. León: Universidad de León.

Álvarez, Rosario / Xosé Xove (2002): Gramática da lingua galega. Vigo: Galaxia.

Ares, Nicandro (1995): “Toponimia do concello de Paradela”, Lucensia 11, 65-76.

Ares, Nicandro (2011): “Toponimia do concello das Nogais”, Lucensia 43, 239-250.

Barros Silvelo, Ramón (1875): Antigüedades de Galicia. A Coruña: [s.n.].

Bascuas, Edelmiro (2002a): Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega. Anexo 51 de Verba. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

Bascuas, Edelmiro (2002b): “¿Cubelas o Covelas?”, Estudios Mindonienses 18, 1049-1056.

Bascuas, Edelmiro (2005): Hidronimia y léxico de origen paleuropeo en Galicia. Sada: Edicións do Castro.

Bértolo Ballesteros, José Manuel (2007): “Toponimia menor en Soutelo de Montes”, en José Raposeiras Correa (coord.), A procura da nosa identidade: Terra de Montes. Pontevedra: Deputación de Pontevedra, 233-239.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (1999): Antroponimia medieval galega (séculos VIII-XII). Tübingen: Niemeyer.

Búa Carballo, Juan Carlos / Servando Lois Silva (1995): “Los topónimos gallegos en ‘-bre’ de origen prerromano”, Beiträge zur Namenforschung, Neue Folge 29-30, 13-41.

Cabeza Quiles, Fernando (1992): Os nomes de lugar. Topónimos de Galicia: a súa orixe e o seu significado. Vigo: Xerais.

Cabeza Quiles, Fernando (2000): Os nomes da terra. Topónimos galegos. Noia: Toxosoutos.

Catastro de Ensenada = Catastro de Ensenada (1751- 1753). Madrid: Ministerio de Educación, Cultura y Deportes. <http://pares.mcu.es/Catastro/servlets/ServletController>

CCT = Comisión de Toponimia (2007): “Criterios da Comisión de Toponimia”, en Luz Méndez / Gonzalo Navaza (eds.), Actas do I Congreso Internacional de Onomástica Galega “Frei Martín Sarmiento”. Santiago de Compostela: Asociación Galega de Onomástica, 809-811.

Comoxo, Xosé / Xesús Santos (1997): A heráldica nas terras de Rianxo: brasóns e liñaxes. A Coruña: Deputación da Coruña.

DCECH = Joan Corominas / José A. Pascual (1991): Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. Madrid: Gredos.

DPLG = Xosé Luís Regueira Fernández (dir.) (2010): Dicionario de pronuncia da lingua galega. A Coruña: Real Academia Galega. <http://ilg.usc.es/pronuncia/>

DRAG = Real Academia Galega (2012): Dicionario da Real Academia Galega. A Coruña: Real Academia Galega. <http://www.realacademiagalega.org/dicionario/>

Fernández González, Frutos (2007): Nomes do Ribeiro. Galicia: Instituto de Estudios Carballiñeses.

Ferreiro Fernández, Manuel (1997): Gramática histórica galega. Santiago de Compostela: Laiovento.

Galmés de Fuentes, Álvaro (1996): Toponimia, mito e historia. Discurso leído el día 15 de diciembre de 1996 en su recepción pública por el Sr. Álvaro Gelmés de Fuentes y contestación por el Sr. Rafael Lapesa Melgar. Madrid: Real Academia de la Historia.

García, Constantino (1985): Glosario de voces galegas de hoxe. Anexo 27 de Verba. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

García de Diego, Vicente (1985): Diccionario etimológico. Español e hispánico. Madrid: Espasa-Calpe.

HC = Historia Compostelana (1965). Madrid: Real Academia de la Historia.

HGNB = Joseph M. Piel / Dieter Kremer (1976): Hispano-gotisches Namenbuch. Heidelberg: Carl Winter.

Hubschmid, Johannes (1955): “Praeindogermanica: 3. Altprovenzalisch ‘cadarauc’ «ruisseau des rues» und das vorindogermanisch Suffix – ouko”, Romance Philology 8, 12-26.

Kajanto, Iiro (1982): The Latin Cognomina. Roma: Giorgio Bretschneider Editore.

Krüger, Fritz (1956): Problemas etimológicos. Las raices car-, carr-, y corr- en los dialectos peninsulares. Madrid: Centro de Estudios de Etnología Peninsular.

LNotasRianxo = Fernando R. Tato Plaza (1999): Libro de Notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (1457). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.

López Boullón, Xosé Ramón et al. (2007): “Metodoloxía da enquisa toponímica: materiais e procedementos”, en Luz Méndez / Gonzalo Navaza (eds.), Actas do I Congreso Internacional de Onomástica Galega “Frei Martín Sarmiento”. Santiago de Compostela: Asociación Galega de Onomástica, 753-765.

Lorenzo, Ramón (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla, vol. II. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos Padre Feijoó.

Machado, José Pedro (2003): Dicionário onomástico etimológico da língua portuguesa. Lisboa: Confluência.

Madoz, Pascual (1846-1850): Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de ultramar. Madrid: [s.n.].

Marqués, Xulia (2004): A toponimia de Trabada. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.

Martínez Estévez, Higinio (1992): “Vozes a resgate da memória”, Agália 32, 525-534.

Martínez Lema, Paulo (2007): “Orotoponimia da comarca do Barbanza no Tombo de Toxos Outos”, en Joám Evans Pim / Bárbara Kristensen / Oscar Crespo Argibay (eds.), Mocidade investigadora galega. Relatorios do primeiro congreso galego da mocidade investigadora. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 189-195.

Martínez Lema, Paulo (2008): Inventario toponímico do Tombo do Toxos Outos. Noia: Toxosoutos.

Martínez Lema, Paulo (2010): A toponimia das comarcas de Bergantiños, Fisterra, Soneira e Xallas na documentación do Tombo de Toxos Outos (séculos XII-XIV). USC. Tese de doutoramento inédita.

Martínez Lema, Paulo [2012]: Toponimia de Begonte e Rábade. A Coruña: Real Academia Galega (no prelo).

Menéndez Pidal, Ramón (1968): Toponimia prerromana hispana. Madrid: Gredos.

Merino, R. P. Baltasar (1980): Flora descriptiva e ilustrada de Galicia. A Coruña: La Voz de Galicia. Edición Facsimilar

Moralejo Álvarez, Juan J. (2007): Callaica nomina. Estudios de Onomástica Gallega. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

Moralejo Laso, Abelardo (1977): Toponimia gallega y leonesa. Santiago de Compostela: Editorial Pico Sacro.

Navaza, Gonzalo (2006): Fitotoponimia galega. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

Navaza, Gonzalo (2007a): Toponimia de Catoira. Catoira: Concello de Catoira.

Navaza, Gonzalo (2007b): “Topónimos da parroquia”, en . Vigo: Asociación Cultural Amistade, 13-68.

Navaza, Gonzalo (2011): “Galicia”, en X. Ll. García Arias (coord.), Toponimia hispánica. Origen y evolución de nuestros topónimos más importantes. Valencia: Denes, 13-36.

Nieto Ballester, Emilio (1997): Breve diccionario de topónimos españoles. Madrid: Alianza.

Oríg. = Ramón Menéndez Pidal (1968): Orígenes del español. Estado lingüístico de la Península Ibérica hasta el siglo XI. Madrid: Espasa-Calpe (6.ª edición).

Palacio Sánchez, José Antonio (1981): Toponimia del ayuntamiento de Pantón (Lugo). Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

Piel, Joseph M. (1947a): “Nomes de ‘possessores’ latino-cristãos na toponímia asturo-galego-portuguesa”, separata de Biblos 23, 1, 143-202; 23, 2, 283-40.

Piel, Joseph M. (1947b): “As águas na toponímia galego-portuguesa”, Boletim de filología 8, 305-342.

Piel, Joseph M. (1979): “Consideraçôes gerais sobre toponímia e antroponímia galegas”, Verba 6, 5-11.

Pokorny, Julius (1959): Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern: Francke Verlag.

Prósper, Blanca María (2002): Lenguas y religiones prerromanas del occidente de la Península Ibérica. Salamanca: Universidade de Salamanca.

Rabanal, Manuel (1967): Hablas hispánicas. Temas gallegos y leoneses. Madrid: Ediciones Alcalá.

Rivas Quintas, Eligio (1976): “La isoglosa Pazo/Pacio en Galicia”, Verba 3, 356-364.

Rivas Quintas, Eligio (1982): Toponimia de Marín. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.

Rohlfs, Gerhard (1951): “Aspectos de toponimia española”, Boletim de Filologia 12, 229-265.

Santamarina, Antón (2008a): “A pegada relixiosa na toponimia galega. 1. Edificios relixiosos”, en X. L. Axeitos / E. Grandío / R. Villares (eds.), A patria enteira. Homenaxe a Xosé Ramón Barreiro Fernández. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, Universidade de Santiago de Compostela; A Coruña: Real Academia Galega, 935-949.

Santamarina, Antón (2008b): “Covelo, covela, cubelo, cubela. Un problema gráfico e etimolóxico”, en E. Corral Díaz / L. Fontoira Suris / E. Moscoso Mato (eds.), A mi dizen quantos amigos ey. Homenaxe ao profesor Xosé Luís Couceiro. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 609-629.

Sarmiento, Martín (1992): Escritos sobre “El Meco” y la “Cruz de Ferro” (edición e estudo crítico por J. L. Pensado). Salamanca: Universidade de Salamanca.

Silveira, Joaquim da (1913): “Toponímia portuguesa (Esboços)”, Revista Lusitana 16, 147-158.

TToxosoutos = Francisco Javier Pérez Rodríguez (ed.) (2004): Os documentos do Tombo de Toxos Outos. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.

Villar, Francisco (1995): Estudios de celtibérico y de toponimia prerromana. Salamanca: Universidade de Salamanca.

Recursos en internet

CAG = Ana Isabel Boullón Agrelo / Xulio Sousa Fernández (dirs.) (2006): Cartografía dos apelidos de Galicia. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. <http://ilg.usc.es/cag/>

CODOLGA = José Eduardo López Pereira (1994–): Corpus Documentale Latinum Gallaeciae. Santiago de Compostela: Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades. <http://corpus.cirp.es/codolga/>

DdD = Antón Santamarina (dir.) (2003): Diccionario de diccionarios. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza. <http://sli.uvigo.es/ddd/index.html>

NG = Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia (2004): Nomenclátor de Galicia. Toponimia oficial das provincias, concellos, parroquias e lugares. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. <http://www.xunta.es/nomenclaor/busca.jps>

PTG = Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia (2000–): Proxecto Toponimia de Galicia (microtoponimia). Santiago de Compostela: Xunta de Galicia. <http://sitgaideg.xunta.es/buscadoravanzado/>

TILG = Santamarina, Antón (dir.) (1986–): Tesouro Informatizado da Lingua Galega. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. <http://ilg.usc.es/tilg/>

TMILG = Xavier Varela Barreiro (dir.) (2004–): Tesouro Medieval Informatizado da Lingua Galega. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. <http://ilg.usc.es/tmilg>