Contido principal do artigo

Pedro Alonso Iglesias
Biólogo. Tomiño (Pontevedra)
España
https://orcid.org/0000-0002-9219-3895
Miguel Hevia Barcon
Naturalista. Covas, Ferrol (A Coruña)
España
https://orcid.org/0000-0002-3454-778X
David Martínez Lago
Naturalista. Cariño (A Coruña)
España
https://orcid.org/0000-0002-2005-9814
No 17 (2021), Artigos orixinais
DOI https://doi.org/10.15304/rr.id7710
Recibido: 14-05-2021 Publicado: 18-05-2021
Copyright Como citar

Resumo

O presente traballo recolle os resultados obtidos en prospeccións de poboación de lobo (Canis lupus), abordadas en 2019 e 2020 nunha área de 2.900 km2 situada a nordeste de Galicia, onde o último censo oficial cifrou en 6 grupos a presenza reprodutora da especie. Ditas prospeccións sitúan a poboación potencialmente reprodutora nun mínimo de 22 grupos, en 16 dos cales (72.7%) foi posible confirmar reprodución. Estes rexistros poñen en destaque a necesidade de actualización das estimativas de poboación da especie e, traducidos a densidade de poboación, sitúan o nordeste de Galicia cuns valores de densidade estimada dos máis elevados en toda a área de distribución mundial da especie (4.99 – 11.0 ex. /100 km2).

Citado por

Detalles do artigo

Citas

Alonso, P., Agulló, M., Sierra, P., G. De la Torre, F. & Sánchez, M. (1998). Censo de efectivos reproductores de lobo no suroeste de Galicia en 1997. Evolución experimentada no período 1990-1997. Informe inédito. 90 pp.

Alonso, P., Villar, J., Glez. Esteban, J. & Ferrero, I. (2012). Uso de câmaras videofotográficas como técnica complementar no seguimento do lobo. Primeiros resultados da aplicação a SE da Galiza. Libro de resumes, III Congreso Ibérico do Lobo, pp: 15.

Alonso, P., Villar, J., Pérez, T. & Sánchez, M. (2012). Evoluçao recente da população de lobos presente a SE da Galiza. Apontamentos sobre reprodução e mortalidade. Libro de resumes, III Congreso Ibérico do Lobo, pp: 39.

Alonso, P., Pedrosa, M. & Mariño, M. (2017). Valoración da eficacia de distintos métodos de prevención de danos ocasionados polo lobo no gando en réxime extensivo en Galicia. Consellería de Medio Ambiente e Ordenación do Territorio, Xunta de Galicia. Informe inédito, 175 pp.

Alonso, P. & Martín, S. (2020). Determinación de presencia, uso del hábitat y abundancias de mamíferos terrestres en parques eólicos de Enel Green Power Galicia. Informe inédito. 124pp.

Álvares, F. (2011). Ecologia e conservaçao do lobo (Canis lupus, L.) no noroeste de Portugal. Tese de Doutoramento. Faculdade de Ciências. Universidade de Lisboa.

Ballard, W.B., Whitman, J.S. & Gardner, C.S. (1987). Ecology o fan exploited wolf population in south-central Alaska. Wildl. Monogr. 98: 1-54.

Bárcena, F. (1995). Situación e problemática do lobo (Canis lupus, L., 1758) en Galicia, anos 1992/95. Parte 1: censo e evolución da poboación. Informe inédito. 69 pp.

Barrientos, L.M. & Vilà, C. (1994). Situación del lobo ibérico en la Reserva Nacional de la Sierra de la Culebra (Zamora). Año 1994. Informe inédito. 222 pp.

Blanco, J.C., Cuesta, L. & Reig, S. (1990). El lobo (Canis lupus) en España. Situación, problemática y apuntes sobre su ecología. ICONA, Colección Técnica.

Blanco, J.C. & Cortés, Y. (2007). Dispersal patterns, social structure and mortality of wolves living in agricultural habitats in Spain. Journal of Zoology. 273: 114–124. https://doi.org/10.1111/j.1469-7998.2007.00305.x

BOPA (2019). Resolución de 27 de septiembre de 2019, de la Consejeria de Desarrollo Rural, Agroganadería y Pesca, por la que se aprueba el Programa Anual de actuaciones de Control del lobo 2019-2020. BOPA (Boletín Oficial del Principado de Asturias) nº 215 de 7-XI-2019.

Boyd, D. & Pletscher, D. (1999). Characteristics of dispersal in a colonizing wolf population in the Central Rocky Mountains. J. Wildl. Manage. 63, 4: 1094-1108. https://doi.org/10.2307/3802828

Chao, O., Penalta, M., Bouso, M., Barreira, L., Díaz, P., Barja, D., Ramos, B., Rego, X., Rubal, A., Fernández, P., Moirón, J. & Sánchez, X. (2021). O da lá miúda: distribución, etoloxía e fenoloxía do lobo ibérico (Canis lupus signatus) no norte da provincia de Lugo. Anos 2019/2020. Micolucus. 7: 64-75.

de Lombera, A. (2003): La explotación del ganado bravo en los montes de los municipios de Ourol y Muras (Lugo). Pontenova. 8: 121-149.

DOGA (2009). Decreto 297/2008, do 30 de decembro, polo que se aproba o Plan de xestión do lobo en Galicia. DOGA nº 13, 20 Xaneiro 2009.

Fabbri, E., Miquel, C., Luccini, V., Santini, A., Caniglia, R., Duchamp, C., Weber, J.M., Lequette, B., Marucco, F., Boitani, L., Fumagalli, L., Taberlet, P. & Randi, E. (2007). From the Apennines to the Alps: colonization genetics of the naturally expanding Italian wolf (Canis lupus) population. Molec. Ecol. 16: 1661-1671. https://doi.org/10.1111/j.1365-294X.2007.03262.x.

Fritts, S.H. & Mech, L.D. (1981). Dynamics, movements, and feeding ecology of a newly protected wolf population in Northwestern Minnesota. Wildl. Monogr. 80: 1-79.

Fuller, T.K., Berg, W.E., Radde, G.L., Lenarz, M.S. & Joselyn, G.B. (1992). A history and current estimate of wolf distribution and numbers in Minnesota. Wild. Soc. Bull. 20: 42-55.

Fuller, T.K., Mech, L.D. & Cochrane, J.F. (2003). Wolf population dynamics. En: Mech, L.D. & Boitani, L. (Eds.) Wolves. Behavior, ecology and conservation. The University of Chicago Press.

Gazzola, A., Capitani, C., Mattioli, L. & Apollonio, M. (2008). Livestock damage and wolf presence. Journal of Zoology. 274, 3: 261-269. https://doi.org/10.1111/j.1469-7998.2007.00381.x.

Harrington, F.H. & Mech, L.D. (1982). An analysis of howling response parameters useful for wolf pack censusing. J. Wildl. Manage. 46, 3: 686-693. https://doi.org/10.2307/3808560.

Iglesia Hernández, P.J. (1973). Los caballos gallegos explotados en régimen de libertad o caballos salvajes de Galicia. Tese de doutoramento inédita. Universidad Complutense de Madrid. Facultad de Veterinaria.

Iliopoulos, Y., Youlatos, D. & Sgardelis, S. (2014). Wolf pack rendezvous site selection in Greece is mainly affected by anthropogenic landscape features. Eur. J. Wildl. Res. 60: 23-34. https://doi.org/10.1007/s10344-013-0746-3,

Izco, J. & Ramil, P. (2001). Análisis y valoración de la Serra do Xistral: un modelo de aplicación de la Directiva Hábitat en Galicia. J. Izco e P. Ramil (coords.). Xunta de Galicia, 161 pp.

Jedrzejewski, W., Schmidt, K., Theuerkauf, J., Jedrzejewska, B. & Kowalczyk, R. (2007). Territory size of wolves Canis lupus: linking local (Bialowieza Primeval Forest, Poland) and Holarctic-scale patterns. Ecography. 30: 66-76. https://doi.org/10.1111/j.0906-7590.2007.04826.x.

Keith, L.B. (1983). Population dynamics of wolves. En: Carbyn, L.N. (Ed.) Wolves in Canada and Alaska. Canadian Wildlife Service Report Series 45. 135 pp.

Kittle, A.M., Anderson, M., Avgar, T., Baker, A.J., Brown, G.S., Hagens, J., Iwachewski, E., Moffatt, S., Mosser, A., Patterson, B.R., Reid, D.E.B., Rodgers, A.R., Shuter, J., Street, G.M., Thompson, I.D., Vander Vennen, L.M. & Fryxell, J.M. (2015). Wolves adapt territory size, not pack size to local habitat quality. Journ. of Anim. Ecol. 84: 1177–1186. https://doi.org/10.1111/1365-2656.12366.

Kojola, I., Aspi, J., Hakala, A., Heikkinen, S., Ilmoni, C. & Ronkainen, S. (2006). Dispersal in a expanding wolf population in Finland. Journ. of Mammal. 87, 2: 281–286. https://doi.org/10.1644/05-MAMM-A-061R2.1.

Lagos, L., Muñoz-Barcia, C.L. & Jaime Fagúndez (2019). Manejo, problemática y oportunidades de los caballos salvajes de Galicia como herramienta de conservación de hábitats prioritarios en la Red Natura 2000. Galemys. 31: 35-45. https://doi.org/10.7325/Galemys.2019.A4.

Linnell, J.D.C., Smith, M.E., Odden, J., Kaczensky, P. & Swenson, J.E. (1996). Strategies for the reduction of carnivore-livestock conflicts: a review. Norwegian Inst. Nat. Res. Oppdragsmelding 443, 1–118.

López-Bao, J.V., Sazatornil, V., Llaneza, L. & Rodríguez, A. (2013). Indirect effects on heathland conservation and wolf persistence of contradictory policies that threaten traditional free-ranging horse husbandry. Conservation Letters 6, 6: 448-455. https://doi.org/10.1111/conl.12014.

Louvrier, J., Duchamp, C., Lauret, V., Marboutin, E., Cubaynes, S., Choquet, R., Miquel, C. & Gimenez, O. (2017). Mapping and explaining wolf recolonization in France using dynamic occupancy models and opportunistic data. Ecography. 40: 1–13. https://doi.org/10.1101/099424.

Llaneza, L. & Blanco, J.C. (coords.) (2001). Diagnóstico de las poblaciones de lobo ibérico en Castilla y León. Informe inédito. 282 pp. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0093015.

Llaneza, L. & Ordiz, A. (2003). Distribución y aspectos poblacionales del lobo ibérico en la provincia de Ourense de Lugo. Galemys. 15: 55-66.

Llaneza, L., Álvares, F., Ordiz, A. & Uzal, A. (2004). Distribución y aspectos poblacionales del lobo ibérico en la provincia de Ourense. Ecología. 18: 227-238.

Llaneza, L. & Blanco, J.C. (2005). Situación del lobo (Canis lupus L.) en Castilla y León en 2001. Evolución de sus poblaciones. Galemys. 17: 15-28.

Llaneza, L., Palacios, V., Uzal, A., Ordiz, A., Sazatornil, V., Sierra, P. & Álvares, F. (2005). Distribución y aspectos poblacionales del lobo ibérico (Canis lupus signatus) en las provincias de Pontevedra y A Coruña (Galicia). Galemys. 17: 61-80.

Llaneza, L., Ordiz, A., Palacios, V. & Uzal, A. (2005). Monitoring wolf populations using howling points combined with signed survey transects. Wildl. Biol. Pract. 1, 2: 108-117.

Llaneza, L., García, E.J. & López-Bao, J.V. (2014) Intensity of territorial marking predicts wolf reproduction: implications for wolf monitoring. PLoS ONE 9(3): e93015. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0093015.

Marucco, F. E. & Boitani, L. (2012). Wolf population monitoring and livestock depredation preventive measures in Europe. Hystrix, It. J. Mamm. 23, 1: 1-4.

Mattioli, L., Canu, A., Passilongo, D., Scandura, M. & Apollonio, M. (2018). Estimation of pack density in grey wolf (Canis lupus) by applying spatially explicit capture-recapture models to camera trap data supported by genetic monitoring. Front. Zool. 15, 38. https://doi.org/10.1186/s12983-018-0281-x.

Mattisson, J., Sand, H., Wabakken, P., Gervasi, V., Liberg, O., Linnell, J.D.C., Rauset, G.R. & Pedersen, H.C. (2013). Home range size variation in a recovering wolf population: evaluating the effect of environmental, demographic, and social factors. Oe cologia. 173, 3: 813-825. https://doi.org/10.1007/s00442-013-2668-x.

Mech, L.D. & Boitani, L. (2003). Wolf social ecology. In: Mech, L.D. & Boitani, L. (Eds.). Wolves. Behavior, ecology and conservation. The University of Chicago Press. https://doi.org/10.7208/chicago/9780226516981.001.000.

Mech, L.D. e Tracy, S. (2004). Record high wolf Canis lupus pack density. Canadian Field Naturalist. 118, 1: 127-129. https://doi.org/10.22621/cfn.v118i1.896.

Mech, L.D. & Barber-Meyer, S. (2015). Yellowstone wolf (Canis lupus) density predicted by elk (Cervus elaphus) biomass. Can. J. Zool. 93: 499-502. https://doi.org/10.1139/cjz-2015-0002.

Mech, L.D. & Fieberg, J. (2015). Growth rates and variances of unexploited wolf populations in dynamic equilibria. Wildl. Soc. Bull. 39, 1:41-48. https://doi.org/10.1002/wsb.511.

Nakamura, M., Rio-Maior, H., Godinho, R., Petrucci-Fonseca, F. & Álvares, F. (2021). Source-sink dynamics promote wolf persistence in human-modified landscapes: Insights from long-term monitoring. Biol. Conserv. Vol. 258. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2021.109075.

Nowak, S., Myslajek, R.W. & Jedrzejewska, B. (2008). Density and demography of wolf, Canis lupus population in the western-most part of the Polish Carpathian Mountains, 1996–2003. Fol. Zool. 57, 4: 392-402.

Okarma H., Jêdrzejewski W., Schmidt K., Sniezko S., Bunevich A. N. & Jêdrzejewska B. 1998. Home ranges of wolves in Bialowieza Primeval Forest, Poland, compared with other Eurasian populations. J. Mammal. 79: 842-852. https://doi.org/10.2307/1383092.

Palacios, V., Llaneza, L., Godinho, R. & García, E. (2012). Seguimiento del lobo en el norte de la provincia de Lugo. Libro de resumes, III Congreso Ibérico do Lobo, pp: 41.

Palacios, V. (2015). Vocal communication in the Iberian wolf. Tese de Doutoramento. Universitat de València. 225 pp.

Peterson, R.O., Vucetich, J.A., Bump, J.M. & Smith, D.W. (2014). Trophic cascades in a multicausal world: Isle Royale and Yellowstone. Annu. Rev. Ecol. Evol. Syst. 45: 325-345. https://doi.org/10.1146/annurev-ecolsys-120213-091634.

Pimenta, V., Barroso, I., Álvares, F., Correia, J., Ferrao da Costa, G., Moreira, L., Nascimento, J., Petrucci-Fonseca, F., Roque, S. & Santos, E. (2005). Situaçao populacional do lobo em Portugal, resultados do censo nacional 2002/2003. Relatório Técnico. Instituto da Conservaçao da Natureza-Grupo Lobo. Lisboa, 158 pp. + Anexos.

Reding, R. (2020). Wölfe in Niedersachsen. Bericht der landesjägerschaft Niedersachsen E.V. zum wolfsmonitoring im vierten quartal 2019. Informe inédito. 35 pp.

Roffler, G.H. & Gregovich, D.P. (2018). Wolf space use during denning season on Prince of Wales Island, Alaska. Wildl. Biol. 2018: wlb.00468. https://doi.org/10.2981/wlb.00468.

Roque, S., Álvares, F. & Petrucci-Fonseca, F. (2001). Utilización espacio-temporal y hábitos alimentarios de un grupo reproductor de lobos en el NO de Portugal. Galemys, 13: 179-198

Scott, B.M.V. & Shackelton, D.M. (1982). A preliminary study of the social organization of the Vancouver Island Wolf (Canis lupus crassodon). Pp: 12-41 En: Harrington, F.H & Paquet, P.C.(Eds.) Wolves of the world. Noyes Publication, Park Ridge, New Jersey.

Schmidt, K., Jędrzejewski, W., Theuerkauf, J., Kowalczyk, R., Okarma, H. & Jędrzejewska, B. (2008). Reproductive behaviour of wild-living wolves in Białowieża Primeval Forest (Poland). J. Ethol. 26,1:69-78. https://doi.org/10.1007/s10164-006-0031-y.

Śmietana, W. & Wajda, J. (1997). Wolf number changes in Bieszczady National Park, Poland. Acta Theriologica. 42, 3: 241-252. https://doi.org/10.4098/AT.arch.97-26.

Wolf Alpine Group (2018): Wolf population status in the Alps: pack distribution and trend up to 2016, with focus on year 2015-2016. Disponible en: http://www.lcie.org. Marzo 2018.

Xunta de Galicia (2016). Censo do lobo ibérico en Galicia. 2013-2014-2015. Resumo. https://cmatv.xunta.gal/seccion-organizacion/c/CMAOT_DX_Conservacion_Natureza?content=Direccion_Xeral_Conservacion_Natureza/Biodiversidade/seccion.html&std=infolobo_galicia.html&sub=publicacions_biodiversidade/

Xunta de Galicia (2019). Anuario de Estatística Forestal. 2018. Consellería de Medio Rural.

Xunta de Galicia (2020). Anuario de Estatística Forestal. 2019. Consellería de Medio Rural.

Xunta de Galicia (2020). 1ª revisión del Plan Forestal de Galicia. Consellería de Medio Rural.

Xunta de Galicia (2020). Evolución dos danos por ataques de lobo en Galicia. https://cmatv.xunta.gal/seccion-organizacion/c/CMAOT_DX_Conservacion_Natureza?content=Direccion_Xeral_Conservacion_Natureza/Biodiversidade/seccion.html&std=infolobo_galicia.html&sub=publicaccions_biodiversidade/