Contido principal do artigo

Luis Buendía García
Universidade Complutense de Madrid
España
Antonio Sanabria Martín
Universidade Complutense de Madrid
España
Vol 22 (2013): Economics of inequality, Extraordinario
DOI https://doi.org/10.15304/rge.22.Extra.1401
Recibido: 25-09-2013 Aceptado: 25-09-2013
Copyright Como citar

Resumo

O triunfo electoral do Frente Amplio (FA) uruguaio en outubro de 2004 representaba en aparencia unha ruptura con toda a política económica seguida ata aquela e que desembocou entre os anos 1999 e 2002 nunha grave crise económica. Neste artigo analízase o proceso iniciado coas reformas do FA, partindo da evolución da estrutura produtiva do país, dos cambios na distribución primaria da renda e, finalmente, da distribución secundaria e da pobreza. O traballo conclúe que, en termos de política social, a ruptura foi real e tivo lugar unha importante redución da desigualdade. Porén, e a pesar de recoñecer as limitacións derivadas dun período de análise aínda necesariamente pouco prolongado, os cambios na estrutura produtiva foron menores, o que pon en risco os logros anteriores ante conxunturas económicas menos propicias que as actuais.
Citado por

Detalles do artigo

Citas

AMARANTE, V.; ARIM, R.; DEAN, A. (2011): “Unemployment Insurance Design and Its Effects: Evidence from the Uruguayan Case”, 6th IZA/World Bank Conference: Employment and Development. México D.F.: Institute for the Study of Labor (IZA)/The World Bank.

AMARANTE, V.; COLAFRANCESCHI, M.; VIGORITO, A. (2011): Uruguay’s Income Inequality and Political Regimes during 1981-2010. (UNU-WIDER Working Papers, 2011/94). Helsinki: United Nations University, World Institute for Development Economic Research (UNU-WIDER).

AMARANTE, V.; PERAZZO, I. (2008): Crecimiento económico y pobreza en Uruguay. (Documento de Trabajo, 09/08). Montevideo: Universidad de la República, Instituto de Economía. (5 de decembro de 2012). .

ARIM, R.; CRUCES, G.; VIGORITO, A (2009): Programas sociales y transferencias de ingresos en Uruguay: los beneficios no contributivos y las alternativas para su extensión. (Serie Políticas Sociales, 146). Santiago de Chile: Comisión Económica para América Latina y el Caribe (CEPAL).

BANCO DE PREVISIÓN SOCIAL (2011): Boletín Estadístico 2011. Montevideo: BPS.

BANCO MUNDIAL (2007): Las políticas de transferencia de ingresos en Uruguay: cerrando las brechas de cobertura para aumentar el bienestar. Montevideo: Banco Mundial. Unidad de Gestión de Países para Argentina, Chile, Paraguay y Uruguay. Departamento de Desarrollo Humano. (5 de decembro de 2012). <http://siteresources.worldbank.org/INTURUGUAYINSPANISH/Resources/PoliticasdeTransferencia.pdf>.

BARREIX, A.; ROCA, J. (2003): “Un nuevo modelo de Administración Tributaria”, Revista de la Facultad de Ciencias Empresariales de la Universidad Católica del Uruguay, septiembre. (5 de decembro de 2012). <http://economia.ucu.edu.uy/attachments/025_ArticuloAdministracion.pdf>.

BERTINO, M.; BERTONI, R. (2004): “Más de un siglo de deuda pública uruguaya: una historia de ida y vuelta”, Nordic Journal of Latin American and Caribbean Studies, 34 (1-2), pp. 123-150. Stockholm: Stockholm University. (17 de abril de 2013). <http://www.iecon.ccee.edu.uy/mas-de-un-siglo-de-deuda-publica-uruguaya-una-historia-de-ida-y-vuelta/publicacion/27/es>.

BORRAZ, F.; GONZÁLEZ, N. (2008): “Panes: focalización e impacto”, Revista de Ciencias Empresariales y Economía de la Universidad de Montevideo, 7, pp. 73-110.

BUCHELI, M.; FURTADO, M. (2005): “Uruguay 1998-2002: la distribución del ingreso en la crisis”, Revista de la CEPAL, 86, pp. 167-181.

CASTEL, P. (1997): Un modelo para la economía uruguaya. Montevideo: Arca.

CHAPUIS, C.; RODRÍGUEZ, H. (2011): Análisis de la estructura exportadora del Uruguay. (Documento de Trabajo, 002/2011). Montevideo: Banco Central del Uruguay (BCU).

COMISIÓN ECONÓMICA PARA AMÉRICA LATINA Y EL CARIBE (2009): La reacción de los gobiernos de las Américas frente a la crisis internacional: una presentación de las medidas de política económica anunciadas hasta el 30 de septiembre de 2009. (LC/L.3025/Rev. 5-30). Santiago de Chile: CEPAL.

COMISIÓN ECONÓMICA PARA AMÉRICA LATINA Y EL CARIBE (2012a): Balance preliminar de las economías de América Latina y el Caribe 2011. (LC/G.2512-P). Santiago de Chile: CEPAL.

COMISIÓN ECONÓMICA PARA AMÉRICA LATINA Y EL CARIBE (2012b): La inversión extranjera directa en América Latina y el Caribe 2011. (LC/G.0000-P). Santiago de Chile: CEPAL.

CORNIA, G.A. (2012): Inequality Trends and their Determinants: Latin America over 1990-2010. (UNU-WIDER Working Paper, 2012/19). Helsinki: United Nations University, World Institute for Development Economic Research (UNU-WIDER).

COTARELO, M.C. [coord.] (2008): Informe de coyuntura. Uruguay. Julio-Agosto 2008. Buenos Aires: Consejo Latinoamericano de Ciencias Sociales (CLACSO)/Observatorio Social de América Latina (OSAL).

COURIEL, A. (2007): “Los subsidios y la solidaridad en la reforma de la salud”, La República, nº 2.694, de 10/10/07, p. 24. Montevideo. (5 de decembro de 2012). <http://www.larepublica.com.uy/comunidad/278769-los-subsidios-y-la-solidaridad-en-la-reforma-de-la-salud>.

COURIEL, A. (2010): “El Gobierno del Frente Amplio: logros y desafíos”, en G. Vidal, A. Guillén e J. Déniz [coord.]: Desarrollo y transformación. Opciones para América Latina. Madrid: Fondo de Cultura Económica.

DÉNIZ, J. (1987): “La deuda externa en Uruguay”, en C. Berzosa et al.: La deuda externa. Madrid: IEPALA Fundamentos.

ELÍAS, A. (2007): “Uruguay, un gobierno en disputa”, en B. Stolowicz [coord.]: Gobiernos de izquierda en América Latina. Un balance político. Bogotá: Aurora. (Artigo dispoñible na Red de Economistas de Izquierda de Uruguay-REDIU). (17 de abril de 2013). <http://www.rediu.org>.

FERREIRA F.; FERRANTI L.; PERRY, G.; WALTON, M. (2004): Inequality in Latin America: Breaking with History? Washington D.C., WA: The World Bank.

FONDO MONETARIO INTERNACIONAL (2009): Uruguay: Selected Issues. (IMF Country Report, 09/103). Washington D.C., WA: FMI.

GLYN, A. (2009): “Functional Distribution and Inequality”, en W. Salverda, B. Nolan e T. Smeeding [ed.]: The Oxford Handbook of Economic Inequality, pp. 101-126. Oxford: Oxford University Press.

HANSON, J.; DE MELO, J. (1983): “Uruguayan Experience with Liberalization and Stabilization, 1974-1981”, Journal of Interamerican Studies and World Affairs, 25 (4) (Special Issue «Economic Experiments in the Southern Cone, 1974-1982»), pp. 477-508.

INSTITUTO CUESTA DUARTE (2011a): Informe de Coyuntura setiembre 2011. Montevideo: Plenario Intersindical de Trabajadores (PIT) y Convención Nacional Trabajadores (CNT).

INSTITUTO CUESTA DUARTE (2011b): La masa salarial entre 1998 y 2010. Montevideo: Plenario Intersindical de Trabajadores (PIT) y Convención Nacional Trabajadores (CNT). (5 de decembro de 2012). <http://www.cuestaduarte.org.uy/portal/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=84&Itemid=352>.

INSTITUTO CUESTA DUARTE (2012): El nivel de los salarios en 2011. Montevideo: Plenario Intersindical de Trabajadores (PIT) y Convención Nacional Trabajadores (CNT). (5 de decembro de 2012). <http://www.cuestaduarte.org.uy/portal/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=117&Itemid=352>.

KALDOR, N. (1956): “Alternative Theories of Distribution”, The Review of Economic Studies, 23 (2), pp. 83-100.

KRUGMAN, P. (2012): “Putting the Gini Back in the Bottle”, The New York Times, de 11/04/12. (25 de novembro de 2012). <http://krugman.blogs.nytimes.com/2012/04/11/putting-the-gini-back-in-the-bottle/>.

LLAMBI, C.; LAENS, S.; PERERA, M.; FERRANDO, M. (2011): Assessing the Impact of the 2007 Tax Reform on Poverty and Inequality in Uruguay. (Working Papers PMMA). Montevideo: Partnership for Economic Research (PEP)/Poverty Monitoring, Measurement and Analysis (PMMA).

LONDOÑO, J.; SZEKELY, M. (1998): “Sorpresas distributivas después de una década de reformas”, Pensamiento Iberoamericano (volume extraordinario «América Latina después de las reformas»), pp. 195-242.

MARTNER, G.; ERMIDA URIARTE, O.; PORTA, F.; BIANCO, C.; MARTINS, R. (2009): Movimiento Sindical-Gobiernos Progresistas. Un primer balance en la región. Santiago de Chile/Bonn: Fundación Friedrich Ebert.

MARTORANO, B. (2011): The Impact of Uruguay's 2007 Tax Reform on Equity and Efficiency. (Working Paper, 06/2012). Firenze: Università di Firenze, Dipartimento di Scienze Economiche.

MIDAGLIA, C.; ANTÍA, F. (2007): “¿Una nueva síntesis? La agenda social de la izquierda uruguaya a dos años de gobierno”, Cuaderno CRH, 20 (51), (septiembre-diciembre), pp. 463- -478.

MILANOVIC, B.; MUÑOZ DE BUSTILLO, R. (2008): “La desigualdad de la distribución de la renta en América Latina: situación, evolución y factores explicativos”, América Latina Hoy, 48 (abril), pp. 15-42.

NOTARO, J. (2005): Empleo y desempleo en el Uruguay, 1984-2005. (Serie Documentos de Trabajo, DT 02/05). Montevideo: Universidad de la República, Instituto de Economía.

OLESKER, D. (2001): Crecimiento y exclusión. Nacimiento, consolidación y crisis del modelo de acumulación capitalista en Uruguay (1968-2000). Montevideo: Trilce.

ORGANIZACIÓN INTERNACIONAL DEL TRABAJO (2008): World of Work Report 2008: Income Inequalities in the Age of Financial Globalization. Ginebra: OIT.

ORGANIZACIÓN INTERNACIONAL DEL TRABAJO (varios años): Panorama laboral. Ginebra: OIT.

ORGANIZACIÓN PARA LA COOPERACIÓN Y EL DESARROLLO ECONÓMICOS (2008): Growing Unequal?: Income Distribution and Poverty in OECD Countries. París: OCDE.

PERAZZO, I. (2008): Evolución de las principales variables del mercado laboral: 1996-2007. (Serie Documentos de Trabajo, DT 08/08). Montevideo: Universidad de la República, Instituto de Economía.

PROGRAMA DE LAS NACIONES UNIDAS PARA EL DESARROLLO (2008), Desarrollo humano en Uruguay, 2008. Política, políticas y desarrollo humano. Montevideo: PNUD. (5 de decembro de 2012). <http://www.undp.org.uy/showNews.asp?NewsId=885>.

PROGRAMA DE LAS NACIONES UNIDAS PARA EL DESARROLLO (2009): Informe sobre Desarrollo Humano 2009. Superando barreras: movilidad y desarrollo humanos. New York, NY: PNUD. <http://hdr.undp.org/es/estadisticas/datos/>.

QUIROGA, Y.; CANZANI, A.; ENSIGNIA, J. [comp.] (2009): Consenso progresista: las políticas sociales de los gobiernos progresistas del Cono Sur. Santiago de Chile/Bonn: Fundación Friedrich Ebert.

ROCCA, J. A. (2002), Crisis viejas de un nuevo milenio. Una mirada a la economía uruguaya. Montevideo: Nordan-Comunidad.

SOCIAL SECURITY ADMINISTRATION (varios anos): International Update: Recent Development s in Foreign Public and Private Pensions. Washington D.C., WA: Social Security Administration (SSA).

UNIVERSIDAD DE LA REPÚBLICA. INSTITUTO DE ECONOMÍA (2007): Informe de coyuntura. Uruguay 2006-2007. Montevideo: Universidad de la República, Instituto de Economía.

UNIVERSIDAD DE LA REPÚBLICA. INSTITUTO DE ECONOMÍA (2008): Informe de coyuntura. Uruguay 2007-2008. Montevideo: Universidad de la República, Instituto de Economía.

URUGUAY. CONSEJO NACIONAL DE POLÍTICAS SOCIALES (2011): La reforma social. La nueva matriz de protección social del Uruguay. Plan de acción, Montevideo: Consejo Nacional de Políticas Sociales (CNPS).

URUGUAY. DIRECCIÓN GENERAL IMPOSITIVA: Boletín Estadístico (varios anos). Montevideo: Dirección General Impositiva (DGI).

URUGUAY. FRENTE AMPLIO (2004): La transición responsable. Programa de gobierno del Frente Amplio de la campaña 2004. Montevideo: Frente Amplio. (5 de decembro de 2012). <http://www.frenteamplio.org.uy>.

URUGUAY. FRENTE AMPLIO (2008): V Congreso Extraordinario Zelmar Michelini. Montevideo: Frente Amplio. <http://www.frenteamplio.org.uy>.

URUGUAY. INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA (2008): Informe sobre pobreza e indigencia. Montevideo: INE.

URUGUAY. INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA (2011a): Anuario Estadístico, 2011. Montevideo: INE.

URUGUAY. INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA (2011b): Uruguay en Cifras 2011. Montevideo: INE.

URUGUAY. INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA (2012): Estimación de la pobreza por el método del ingreso. Año 2011. Montevideo: INE.

URUGUAY. INSTITUTO NACIONAL DE ESTADÍSTICA (varios años): Encuesta Continua de Hogares. Montevideo: INE.

URUGUAY. MINISTERIO DE DESARROLLO SOCIAL (2011): Reporte Social 2011. Montevideo: Ministerio de Desarrollo Social (MIDES).

URUGUAY. MINISTERIO DE DESARROLLO SOCIAL (varios anos): Observatorio Social de Indicadores y Programas. Montevideo: Ministerio de Desarrollo Social (MIDES). (5 de decembro de 2012). <http://observatoriosocial.mides.gub.uy/mides/portalMides/portalMides/portal.php>.