Contenido principal del artículo

Rafael Bañón Díaz
Grupo de Estudos do Medio Mariño (GEMM),
España
https://orcid.org/0000-0001-6038-9335
Vol. 29 (2022), Artículos científicos, Páginas 1-23
DOI: https://doi.org/10.15304/nacc.id6795
Recibido: 29-04-2020 Aceptado: 03-10-2021 Publicado: 24-10-2022
Derechos de autoría Cómo citar

Resumen

En este trabajo se realiza una revisión taxonómica de los peces de Galicia (Clases Cephalaspidomorphi y Elasmobranchi) a través de los distintos tratados y publicaciones ictiológicas publicadas a lo largo de la historia. Se listan un total de 83 especies, de las cuales 14 se consideran dudosas, al no estar su presencia suficientemente demostrada o hay dudas sobre su estatus taxonómico. Una revisión de la nomenclatura científica utilizada nos ha permitido reasignar cinco antiguas denominaciones a nuevas especies, subsanando errores de identificación de otros autores. Esta revisión permite además conocer la primera cita para cada especie en Galicia y establecer una cronología precisa del conocimiento taxonómico histórico de los peces de estos grupos.

Citado por

Detalles del artículo

Referencias

ALFAYA, E. (2000). La pesquería de tiburones Peregrinos en Galicia. Industrias Pesqueras, 1746: 14-17.

ARTEDI, P. (1738). Ichthyologia sive opera omnia de piscibus. Carl Von Linnaeus, (Ed.). Conradum Wishoff, Leiden. 484 pp.

BAÑÓN, R., CASAS, J.M., PIÑEIRO, C.G. & COVELO, M. (1997). Capturas de peces de afinidades tropicales en aguas atlánticas de Galicia (NO de la península Ibérica). Boletín del Instituto Español de Oceanografía, 13 (1 y 2): 57-66.

BAÑÓN, R. (2002). Actualización del listado faunístico de peces de mar de Galicia. Nova Acta Científica Compostelana (Bioloxía), 12: 119-123.

BAÑÓN, R., PIÑEIRO, C. & CASAS, M. (2006). Biological aspects of deep-water sharks Centroscymnus coelolepis and Centrophorus squamosus off Galician waters (NW Spain). Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom, 86 (4): 847-852. https://doi.org/10.1017/S0025315406013774

BAÑÓN, R., PIÑEIRO, C. & CASAS, M. (2008). Biological observations on the gulper shark Centrophours granulosus (Chondrichthyes: Centrophoridae) off the coast of Galicia (north-west Spain, eastern Atlantic). Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom, 88 (2): 411-414. https://doi.org/10.1017/S0025315408000787

BAÑÓN, R., VILLEGAS-RÍOS, D., SERRANO, A., MUCIENTES, G. & ARRONTE, J.C. (2010). Marine fishes from Galicia (NW Spain): an updated checklist. Zootaxa, 2667, 1-27. https://doi.org/10.11646/zootaxa.2667.1.1

BAÑÓN, R., ARRONTE, J.C., RODRÍGUEZ CABELLO, C., PIÑEIRO, C.G., PUNZÓN, A. & SERRANO, A. (2016a). Commented checklist of marine fishes from the Galicia Bank seamount (NW Spain). Zootaxa, 4067: 293-333. https://doi.org/10.11646/zootaxa.4067.3.2

BAÑÓN, R., MAÑO, T. & MUCIENTES, G. (2016b). Massive observations of newborn blue sharks Prionace glauca from inshore shallower Galician waters (NE Atlantic). Journal of Fish Biology, 89: 2167-2177. https://doi.org/10.1111/jfb.13082

BAÑÓN, R., SERRANO, A. (2018). Filo Chordata, CLASE Cephalaspidomorphi, CLASE Elasmobranchii, CLASE Holocephali, CLASE Actinopteri. En: Bañón, R. (Ed.). Inventario de la biodiversidad marina de Galicia: Proyecto LEMGAL. Consellería do Mar, Xunta de Galicia, Santiago de Compostela, pp. 535–555.

BOLIVAR, I. (1907). Indicación de algunos peces notables de La Coruña. Boletín de la Real Sociedad Española de Historia Natural, 7: 206-209.

CORNIDE, J. (1788). Ensayo de una historia de los peces y otras producciones marinas de la costa de Galicia. Edición facsímil, estudio preliminar por V. Paz-Andrade. Edición do Castro, O Castro-Sada. 263 pp.

COSTELLO, M.J. (2000). Developing species information systems: the European Register of Marine Species (ERMS). Oceanography, 13 (3): 48-55. https://doi.org/10.5670/oceanog.2000.09

DE BUEN, O. (1919). Mr. Xavier Ducloux y sus trabajos sobre peces y pesca en Vigo. Boletín de Pescas, 31-32: 81-83.

DE BUEN, F. (1931). Ictiologías española. III caracteres generales, nombre vulgares y distribución de los seláceos. Boletín de Pescas, 172: 34-58.

DE BUEN, F. (1935). Fauna ictiológica. Catálogo de los peces ibéricos de la planicie continental, aguas dulces, pelágicos y de los abismos próximos. I parte. Notas y Resúmenes Instituto Español de Oceanografía, 82: 1-89.

EBERT, D.A. & STEHMANN, M.F.W. (2013). Sharks, batoids, and chimaeras of the North Atlantic FAO Species Catalogue for Fishery Purposes. No. 7. FAO, Rome. 523 pp.

FERNÁNDEZ, A., PEREIRO, F.X., IGLESIAS, S., PORTEIRO, C. & PALLARÉS, P. (1978). La Pesquería demersal gallega, estrategias de pesca para su regulación racional en base a la Merluza. Boletín del Instituto Español de Oceanografía, 4 (249): 69-109.

FERNÁNDEZ DE LA CIGOÑA, E. & OUJO, J.M. (1999). Fauna das augas galegas: Crustáceos, peixes, réptiles, aves e mamíferos. Colección Natureza Galega Vol. XIV, AGCE, Vigo. 201 pp.

FRICKE, R., ESCHMEYER, W.N. & VAN DER LAAN R. (2020). Eschmeyer's Catalog Of Fishes: Genera, Species, References. (http://researcharchive.calacademy.org/research/ichthyology/catalog/fishcatmain.asp). Electronic version accessed 20 April 2020.

GONZÁLEZ, E. (2013). La ictiofauna de los yacimientos arqueológicos del noroeste de la Península Ibérica. Tesis doctoral, Universidad de León. 471 pp.

IGLÉSIAS, S.P., TOULHOAT, L. & SELLOS, D.Y. (2010). Taxonomic confusion and market mislabelling of threatened skates: important consequences for their conservation status. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 20 (3): 319-333. https://doi.org/10.1002/aqc.1083

IGLÉSIAS, S.P. & MOLLEN, F.H. (2018). Cold case: The early disappearance of the Bramble shark (Echinorhinus brucus) in European and adjacent waters. Oceans Past News, 10: 1-3.

LAST, P.R., SÉRET, B. & NAYLOR, G.J.P. (2016a). A new species of guitarfish, Rhinobatos borneensis sp. nov. with a redefinition of the family-level classification in the order Rhinopristiformes (Chondrichthyes: Batoidea) Zootaxa, 4117 (4): 451-475. http://doi.org/10.11646/zootaxa.4117.4.1

LAST, P.R., WHITE, W.T., DE CARVALHO, M.R., SÉRET, B., STEHMANN, M.F.W. & NAYLOR, G.J.P. (2016b). Rays of the world. CSIRO Publishing, Comstock Publishing Associates. 790 pp.

LENS, S., MARÍN, M. (1993) Sobre la presencia de tres aguijones en un ejemplar de águila marina, Myliobatis aquila (Linnaeus, 1758). Boletín del Instituto Español de Oceanografía, 9(2): 373–377.

LINNAEUS, C. (1735). Systema naturæ, sive regna tria naturae, systematice proposita per classes, ordines, genera, & species.Apud Theodorum Haak, Lugduni Batavorum [Leiden]. 13 pp.

LÓPEZ SEOANE, V. (1866). Reseña de la historia natural de Galicia. Edición facsímil, Edición do Castro, 1996. Sada, A Coruña. 66 pp.

LOZANO Y REY, (1919) Los peces de la fauna ibérica en la colección del museo en 1 de enero de 1919. Trabajos del Museo Nacional de Ciencias Naturales. Serie Zoológica, 39: 1-122.

LOZANO Y REY, L. (1928). Peces. I. Generalidades. Ciclóstomos y Elasmobranquios. Instituto Nacional de Ciencias, Madrid. 692 pp.

LUCHETTI, E.A., IGLÉSIAS, S.P. & SELLOS, D.Y. (2011). Chimaera opalescens n. sp., a new chimaeroid (Chondrichthyes: Holocephali) from the north-eastern Atlantic Ocean. Journal of Fish Biology, 79 (2): 399-417. https://doi.org/10.1111/j.1095-8649.2011.03027.x

MIKKELSEN, P.M. & CRACRAFT, J. (2001). Marine biodiversity and the need for systematic inventories. Bulletin of Marine Science, 69 (2): 525-534.

MUCIENTES, G. & MAÑO, T. (2018a). Tiburones presentes en las aguas de Galicia: Notas sobre identificación, estatus y conservación. Investigación. Cultura, ciencia y tecnología, 10 (19): 36-45.

MUCIENTES, G. & MAÑO, T. (2018b). Tiburones presentes en las aguas de Galicia: Notas sobre identificación, estatus y conservación. Investigación. Cultura, ciencia y tecnología, 10 (20): 50-60.

OLIVER, J.D., TEMPLADO, J. & KERSTING, D.K. (2012). Gasterópodos marinos de las islas Columbretes (Mediterráneo occidental). Iberus, 30 (2): 49-87.

ORDINES F., BARO J., RAMÍREZ-AMARO S., SERENA F. & SOBRINO I. (2017). First substantiated record of Raja asterias Delaroche, 1809 (Elasmobranchii: Rajiformes: Rajidae) in the Gulf of Cádiz, North-eastern Atlantic. Acta Ichthyologica et Piscatoria, 47 (1): 101-106. https://doi.org/10.3750/AIEP/02161

PAZ GRAELLS, M. (1870). Exploración científica de las costas del departamento marítimo de Ferrol verificada de orden del Almirantazgo por el vocal de la Comisión Permanente de Pesca D. Mariano de la Paz Graells en el verano de 1869. Impr. Fortanet, Madrid. 540 pp.

PÉREZ ARCAS, L. (1921). Ictiología Ibérica, o sea Catálogo de los peces marinos y de agua dulce que habitan o frecuentan las costas de la Península Ibérica. Revista de la Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales de Madrid. Tomo XIX: 4º de la 2ª Serie: 24-548.

PIÑEIRO, C., CASAS, J.M., BAÑÓN, R., SERRANO, A. & CALVIÑO, A. (1996). Resultados de la Acción piloto de pesca experimental en el talud de la plataforma gallega (Noroeste de la Península Ibérica). Datos y Resúmenes del Instituto Español de Oceanografía, 2, 1–57.

PORTEIRO, F.M., SUTTON, T., BYRKJEDAL, I., ORLOV, A.M., HEINO, M., MENEZES, G. & BERGSTAD, O.A. (2017). Fishes of the Northern Mid-Atlantic Ridge Collected During the MAR-ECO Cruise in June-July 2004: An Annotated Checklist. Arquipelago: 126 pp.

RÍOS PANISSE, M.C. (1977). Nomenclatura de la flora y fauna marítimas de Galicia. I. Invertebrados y peces. Verba. Anejo, 7: 1-484.

RODRÍGUEZ CABELLO, C., PÉREZ, M. & BAÑÓN, R. (2014). Occurrence of Apristurus species in the Galicia Bank Seamount (NE Atlantic). Journal of Applied Ichthyology, 30: 906-915. https://doi.org/10.1111/jai.12480

RODRÍGUEZ VILLANUEVA, X.L. & VÁZQUEZ, X. (1992). Peixes do Mar de Galicia (I). Lampreas, raias e tiburóns. Colección Montes e Fontes. Ed. Xerais de Galicia, Vigo. 199 pp.

RONDELET, GUILLAUME (1554). Libri de piscibus marinis, in quibus verae piscium effigies expressae sunt. Matthiam Bonhomme, Lyon.

SARMIENTO, M. (1766). Obra llamada de 660 pliegos que trata de historia natural y de todo género de erudición. Copia manuscrita, vol 2. ed. consello da cultura galega / CSIC, Madrid. 464 pp.

SANJUÁN, A., DE CARLOS, A, RODRÍGUEZ CABELLO, C., BAÑÓN, R., SÁNCHEZ, F. & SERRANO, A. (2012) Molecular identification of the Arrowhead Dogfish Deania profundorum (Centrophoridae) from the northern waters of the Iberian Peninsula. Marine Biology Research, 8 (9): 901-905. https://doi.org/10.1080/17451000.2012.692160

SOLÓRZANO, M.R., DEVESA, S. & SOUTULLO, L. (1983). Guía dos peixes de Galicia. Ed. Galaxia, Vigo, 224 p.

SOLÓRZANO, M.R., RODRÍGUEZ, J.L., IGLESIAS, J., PEREIRO, F.X. & ÁLVAREZ, F. (1988). Inventario dos Peixes do Litoral Galego (Pisces: Cyclostomata, Chondrichthyes, Osteichthyes). Cadernos da área de Ciencias Biolóxicas, (Inventarios). Seminario de Estudos Galegos, Vol IV. Ed. Do Castro, O Castro-Sada, A Coruña. 69 pp.

SOLÓRZANO, M.R. (2002a). Os Agnatos. Galicia Natureza. Tomo XXXVIII. Editorial Hércules, A Coruña.

SOLÓRZANO, M.R. (2002b). Os Condrictios (Peixes cartilaxinosos). Galicia Natureza. Tomo XXXVIII. Editorial Hércules, A Coruña.

VALEIRAS, J., LÓPEZ, A. & GARCÍA, M. (2001). Geographical, seasonal occurrence and incidental fishing captures of basking shark, Cetorhinus maximus (Chondricthyes : Cetorhinidae). Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom, 81, 183–184.

VALEIRAS, J., COVELO, P., LLAVONA, A., DÍAZ, J., SANTOS, M., LÓPEZ, A., ABAD, E. (2016). Goblin Shark Mitsukurina owstoni, (Lamniformes: Mitsukurinidae), from waters off west of Galicia and north of Portugal (NE Atlantic). Frontiers in Marine Science. Conference Abstract: XIX Iberian Symposium on Marine Biology Studies. https://doi.org/10.3389/conf.FMARS.2016.05.00197

VAN DER LAAN, R., ESCHMEYER, W. N. & FRICKE, R. (2014). Family–group names of Recent fishes. Zootaxa Monograph, 3882 (1), 1-230.

WHITE, W.T., EBERT, D.A. & NAYLOR, G.J.P. (2017). Revision of the genus Centrophorus (Squaliformes: Centrophoridae): Part 2—Description of two new species of Centrophorus and clarification of the status of Centrophorus lusitanicus Barbosa du Bocage & de Brito Capello, 1864. Zootaxa, 4344 (1): 86-114. https://doi.org/10.11646/zootaxa.4344.1.3

WORMS (2020). World Register of Marine Species. Available from http://www.marinespecies.orgatVLIZ. Accessed 2020-03-29. . https://doi.org/10.14284/170