Contenido principal del artículo

Oscar Lantes-Suárez
Unidade de Arqueometría. RIAIDT. Universidad de Santiago de Compostela
España
Biografía
José Francisco Doval Galán
Ecomuseo Forno do Forte de Buño
Biografía
María Pilar Prieto Martínez
Departamento de Historia. Universidad de Santiago de Compostela
Biografía
Vol. 35 (2016), Artículos
DOI: https://doi.org/10.15304/gall.35.4046
Recibido: 21-04-2017 Publicado: 17-10-2017
Derechos de autoría Cómo citar

Resumen

En este trabajo presentamos los resultados de los análisis químicos realizados a cerámica y barros de Buño recogidos de diversos informes, memorias y trabajos académicos, inéditos a día de hoy. A través del estudio de la mineralogía y la composición elemental de un conjunto de cerámicas y de barros de Buño y de otros centros productores del NO peninsular introducidos como contraste, hemos podido constatar la buena calidad de las pastas de Buño que destacan por ser básicamente caolinítico-cuarcíticas. El tratamiento de los barros, extraídos de barreiros locales que proceden de la alteración hidrotermal de esquistos se mantiene constante a lo largo del tiempo sólo modificándose parcialmente en la actualidad, en especial en los materiales constructivos. Complementariamente hemos recopilado información relativa a las fuentes arqueológicas disponibles en la actualidad, avanzamos una actualización de la clasificación tipológica y finalmente hemos propuesto varias líneas de investigación futuras en el afán de enfocar los nuevos estudios arqueométricos dentro de una perspectiva arqueológica. Este estudio supone una puesta al día en las investigaciones relacionadas con la alfarería popular de Buño.

Detalles del artículo

Referencias

ABELLA, A.; POSE, H. M. 1994. Alfarería de torno en Buño. Buño.

ALCORTA IRASTOZA.2001. Cerámica común romana de cocina y mesa hallada en las excavaciones de la ciudad. Lugo. Lucus Augusti II. Fundación Barrié de la Maza. A Coruña.

ALONSO ALONSO, J. L.; GONZÁLEZ GONZÁLEZ, J. C.; LÓPEZ GARCÍA, M. J.; HUERGA RODRÍGUEZ, A. 1982. Mapa Geológico 1.50.000 y Memoria explicativa de la hoja nº 22-44 (4-5, Sisargas-Carballo). Segunda serie, Primera edición. Publicaciones del I.G.M.E.

AMADO-RODRÍGUEZ, E.; RODRÍGUEZ-GARRIDO, B.; GUITIÁN-FERNÁNDEZ, E.; RODRÍGUEZ-NOVÓA, A.; REY-CASTIÑEIRA, J.; LÁNTES SUÁREZ, O. 2015. “Primeros ensayos para la caracterización de uso de la cerámicas de la Edad del Hierro del NW Ibérico”. En C. Oliveira, R. Moráis y A. Morillo Cerdán, (eds.). ArchaeoAnalytics. Chromatography and DNA analysis in archaeology. Municipio de Exposende. Portugal, pp. 103-117.

ANTA, S. 2011a. Caracterización arqueométrica de cerámica y materiales constructivos de la olería de Buño (Malpica de Bergantiños, A Coruña). TFM del Máster Universitario: Tecnoloxías para a protección do Patrimonio Cultural inmoble da Universidade de Vigo.

ANTA, S. 2011b. Entrevista personal a Eloy Mancebo (Oleiro de Buño). 29 de marzo de 2011.

ASOCIACIÓN GALEGA DE ARTESÁNS. 1994. Oleiros de Buño. A Coruña.

BARAHONA, E.; HUERTAS, F.; POZZUOLI, A.; LINARES, J. 1985. “Firing properties of ceramica clays from Granada, Spain”, Mineralogical Petrographical Acta, 29(A), pp. 577-590.

BERNA, F.; BEHAR, A.; SHAHACK-GROSS, R.; BERG, J.; BOARETTO, E.; GILBOA, A.; SHARON, I.; SHALEV, S.; SHILSTEIN, S.; YAHALOM-MACK; N.; ZORN, J. R.; WEINER, S. 2007. “Sediments exposed to high temperatures: reconstructing pyrotechnological processes in Late Bronze and Iron Age Strata at Tel Door (Israel)”, Journal of Archaeological Science, 34, pp. 358-373.

BOHIGAS ROLDÁN, R.; GUTIÉRREZ GONZÁLEZ, J. A. 1989. La cerámica medieval en el norte y noroeste de la Península Ibérica: aproximación a su estudio. Universidad de León, Servicio de Publicaciones.

BUXEDA I GARRIGÓ, M. A.; CAU ONTIVEROS, M. A.; KILIKOGLOU, V. 2003. “Chemical variability in clays and pottery from a tradicitional cooling pot production village: Testing assumptions in Pereruela”, Archaeometry, 45(1), pp. 1-17.

CAAMAÑO GESTO, J. M.; BARBAZÁN DOMÍNGUEZ, S,; LOZANO HERMIDA, H.; RAMIL REGO, E. 2014. “La cerámica común del campamento romano de Cidadela (Sobrado dos Monxes, A Coruña). Campaña 2007”, Gallaecia, 33, pp. 189-214.

CAAMAÑO GESTO, J.M. 1979. "Marcas de alfarero en la cerámica romana encontrada en Galicia". Gallaecia, 5, pp. 63-69.

CAAMAÑO GESTO, J.M. 1980. "Cerámica romana procedente del Castro de Elviña (A Coruña) y de Ciudadela (Sobrado dos Monxes-Coruña)". Brigantium, I, pp. 131-137.

CAAMAÑO GESTO, J.M. 1983. "Aportaciones al estudio de la Cohors I Celtiberorum: Una inscripción militar hallada en el campamento romano de Cidadela (Sobrado dos Monxes, Coruña). Brigantium, 4, pp. 61-71.

CAAMAÑO GESTO, J.M. 1984. "Excavaciones en el campamento romano de Cidadela (Sobrado dos Monxes, Coruña). Memoria preliminar de la campaña de 1981”, Noticiario Arqueológico Hispánico, 18, 223-254.

CAAMAÑO GESTO, J.M. 1984-1985. "La Cohors I Celtiberorum y su campamento de Cidadela (Sobrado dos Monxes, Coruña)”. Cuadernos de Estudios Galegos, XXXV, 71-78.

CAAMAÑO GESTO, J.M. 1989. "Estampillas de la Cohors I Celtiberorum halladas en el campamento romano de Cidadela", Gallaecia, 11, pp. 209-228.

CAAMAÑO GESTO, J.M. 1990. "Vidrios romanos del campamento de Cidadela", Gallaecia, 12, pp. 177-190.

CAAMAÑO GESTO, J.M. 1991a. "Los campamentos romanos de Galicia", Galicia-Historia. Tomo I, Prehistoria e Historia Antigua, A Coruña.

CAAMAÑO GESTO, J.M. 1991b. "O campamento romano de Cidadela (Sobrado dos Monxes; A Coruña)", Larouco 1, pp. 119-122.

CAAMAÑO GESTO, J.M. y LÓPEZ RODRÍGUEZ, J.R. 1984. "Sigillatas del castro de Viladonga". Gallaecia, 7-8, pp. 138-178.

CAPEL, J.; HUERTAS, F.; LINARES, J. 1985. “High Temperature Reactions and use of Bronze Age Pottery from La Mancha, Central Spain”, Mineralogical Petrographical Acta 29: 563-575.

CASAL DORADO, J. M. 2000.Ensayos tecnológicos de las arcillas extraídas en los centros alfareros de Galicia. Xunta de Galicia, Dirección Xeral de Programas Industriais e Infraestructuras Tecnolóxicas, Vigo 2.000.

CASTALDO PARIS, L. 1996. Necesidad e importancia de la cerámica como manifestación humana. Cadernos do Seminario de Sargadelos 72. A Coruña.

DOMÍNGUEZ LAGO, M. A. 2015. Memoria de prácticas del Máster interuniversitario de Arqueología y Ciencias de la Antigüedad de la Universidad de Santiago de Compostela. Inédita.

DOVAL GALÁN, J. F. 1990.a Cerámica común romana del Campamento de Cidadela. Tesis de licenciatura inédita. Santiago de Compostela.

DOVAL GALÁN, J. F. 1990b. “Cerámica común romana del Museo provincial de Lugo: estudio morfológico y análisis de las pastas de varias piezas”. Boletín del Museo Provincial de Lugo, VIII, Vol. I, 1997-1998, pp. 19-36.

DOVAL GALÁN, J. F. 1997. "Los morteros del campamento de Cidadela". Gallaecia, 16, pp. 285-300.

DOVAL GALÁN, J. F. 1997. Centro Oleiro de Buño. Volumen II de la Colección Etnográfica "A Memoria do Artesán en Imaxes". Santiago de Compostela.

DOVAL GALÁN, J. F. 1999. "Las cazuelas del Noroeste Peninsular". En II Congreso Peninsular de Arqueología de 1999. Tomo IV: Arqueología romana y medieval. Madrid, pp. 315-326.

DOVAL GALÁN, J. F. 2007. Forno dos Mourós: Control y seguimiento arqueológico de la actuación “Recuperación y puesta en valor de Forno dos Mouróns”. Memoria de una actuación arqueológica preventiva. Concello de Malpica de Bergantiños.

DOVAL GALÁN, J. F. 2011. “Ecomuseo Forno do Forte en ‘La cerámica en Galicia: de los castros a Sargadelos’ “. En Actas del XIV Congreso de Ceramología de 2009. Museo dos Oleiros, Santa Cruz. Oleiros-A Coruña.pp. 165-166.

DOVAL GALÁN, J. F.; DURÁN GÓMEZ, M.J. 2008. A olería de Buño, unha tradición milenaria. Concello de Malpica. A Coruña.

DOVAL GALÁN, J.F. 2009. Ecomuseo Forno do Forte en La cerámica en Galicia. De los castros a Sargadelos. Actas del XIV Congreso anual, Asociación de ceramología, A Coruña, pp. 165-166.

EILAND, M. L.; WILLIAMS, Q. 2000. “Infra-red spectroscopy of ceramics from Tell Brak, Syria”, Journal of Archaeological Science, 27, pp. 993-1006.

GALÁN, E. 1975. Materias primas cerámicas de Galicia. Cuadernos del seminario de estudios cerámicos de Sargadelos. A Coruña.

GARCÍA ALÉN, L. 1983. La Alfarería de Galicia. A Coruña.

GARCÍA ALÉN, L. 2009. “La estimación de la olería tradicional: formas y usos”. En La cerámica en Galicia. De los castros a Sargadelos. Actas del XIV Congreso anual, Asociación de ceramología. A Coruña, pp. 11-18.

GONZÁLEZ AMADO, S. (Coord.). 2011. La Cerámica en Galicia: De los castros a Sargadelos. Actas del XIV Congreso Anual de la Asociación de Ceramología. 2-4 de octubre de 2009. Museo dos Oleiros. Santa Cruz. Oleiros. A Coruña.

GONZÁLEZ GONZÁLEZ, J. M. (coord.). 1997. A memoria do artesán en imaxes. Centro oleiro de Buño. Xunta de Galicia.

GUITIÁN-RIVERA, F.; VÁZQUEZ-VARELA, J. M. 1981. “Sobre la tecnología de la cerámica castreña: determinación de la temperatura de cocción”, Arqueología, 4, pp. 89-93.

GUTIÁN, F. 2013. Caracterización fisicoquímica de seis muestras de cerámica tradicional (Alfarería). Instituto de Cerámica de Galicia. Informe inédito elaborado para F. Doval.

KAAL, J., LANTES-SUÁREZ, O., MARTÍNEZ CORTÍZAS, A., PRIETO LAMAS, B., PRIETO MARTÍNEZ, M.P. 2014. “How useful is pyrolysis-GC-MS for the assessment of molecular properties of organic matter in archaeological pottery matrix? An exploratory case study from North-West Spain”, Archaeometry, 56(S1) , pp. 187-207.

LAGO CERVIÑO, M.; RIVAS BREA, T.; MILLOS ALFEIRÁN, J.; LANTES SUÁREZ, O.; FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ, A. 2014. “Una aproximación arqueométrica al estudio de la cerámica común y de cocina de producción local/regional de contextos tardoantiguos de la UARCII (Vigo, Galicia, España)”. En R. Morais, A. Fernández, M. J. Sousa (Eds.). As produçoes cerâmicas de imitaçao na Hispania (Tomo II). Monografías Ex Officina Hispana II. Sociedad de Estudios de la Cerámica Antigua en Hispania (SECAH). Madrid, pp. 369-380.

LANTES SUÁREZ, O. 2012. Estudio arqueométrico de la cerámica. Estudio de los vidriados. En Prieto Martínez, M. P. Estudio de la cultura material del yacimiento de A Pousada. Memoria Arqueológica de la excavación para el Servizo de Patrimonio. Xunta de Galicia.

LANTES-SUÁREZ, O. (en prensa). “Arqueometría da cerámica popular de Samos”. En Flores Rivas, L. H.; Viveiro Veiga, O. (eds.). Formas tradicionais da cerámica popular: SAMOS. Deputación de Lugo.

LANTES-SUÁREZ, O. 2002a. Análise de dúas mostras cerámicas (Peto Picudo e Pote), Mondoñedo. Informe inédito elaborado para J. M. Vazquez Varela.

LANTES-SUÁREZ, O. 2002b. Análise dunha cerámica protohistórica de Bisalaes, Portugal. Informe inédito elaborado para J. M. Vázquez Varela.

LANTES-SUÁREZ, O. 2002c. Análise de arxilas e pezas cocidas de Buño (Malpica de Bergantiños). Informe inédito elaborado para J. M. Vázquez Varela.

LANTES-SUÁREZ, O. 2003. Análisis de un trozo de cerámica procedente de Gundivós (Sober). Informe inédito elaborado para J. M. Vázquez Varela.

LANTES-SUÁREZ, O. 2014. Cerámica tradicional de Buño. Informe inédito elaborado para J. M. Vázquez Varela y F. Doval.

LANTES-SUÁREZ, O. 2015. Estudio de cerámicas tradicionais do NW Penínsular. Informe inédito elaborado para J. M. Vázquez Varela.

LANTES-SUÁREZ, O.; PRIETO, B.; PRIETO-MARTÍNEZ, P.; FERRO-VÁZQUEZ, C.; MARTÍNEZ-CORTIZAS, A. 2015. “The colour of ceramics from Bell Beaker contexts in NW Spain: relation to elemental composition and mineralogy”, Journal of Archaeological Science, 54, pp. 99-109.

LANTES-SUÁREZ, O.; PRIETO-MARTÍNEZ, M. P.; MARTÍNEZ-CORTIZAS, A. 2010. “Caracterización de la pasta blanca incrustada en decoraciones de campaniformes gallegos: Indagando sobre su procedencia”. En M. Saiz Carrasco, R. López Romero, M.A. Cano Díaz-Tendero, J. C. Calvo García (eds.), Actas del VIII Congreso Ibérico de Arqueometría (Teruel, 19-21 Octubre 2009). Teruel, pp. 87-100.

LANTES-SUÁREZ, O.; PRIETO-MARTÍNEZ, P.; MARTÍNEZ-CORTIZAS, A. 2011. “Aplicación de la Microscopía Electrónica de Barrido al estudio de los acabados de cerámica antigua de Galicia”, Gallaecia, 30, pp. 117-125.

MAGGETI, M. 1982. “Phase analysis and its significance for technology and origin“, En J.S. Olin, A.D. Franklin (eds.). Archaeological Ceramics. Washington, pp. 121-133.

MARIÑO CALVO, M. V. (2015). Memoria de prácticas del Máster interuniversitario de Arqueología y Ciencias de la Antigüedad de la Universidad de Santiago de Compostela. Inédita.

MARTÍNEZ CORTIZAS, A.; LANTES SUÁREZ, O.; PRIETO MARTÍNEZ, M. P. 2010. “Análisis arqueométrico de la cerámica de contextos campaniformes del Área Ulla-Deza”. En M. P. Prieto Martínez, F. Criado-Boado (Coords.). Reconstruyendo la historia de la comarca del Ulla-Deza (Galicia, España). Escenarios arqueológicos del pasado. TAPA 41, Madrid, pp. 135-144.

MARTÍNEZ-CORTIZAS, A.; LANTES-SUÁREZ, O.; PRIETO-MARTÍNEZ, M. P. 2011. “Cerámica campaniforme del NW de la Península Ibérica. Indagando en sus materias primas, elecciones tecnológicas y procedencia”. En M.P. Prieto-Martínez, L. Salanova, (Coords.). Las Comunidades Campaniformes en Galicia. Cambios sociales en el III y II Milenios BC en el NW de la Península Ibérica. Pontevedra, pp. 309-332.

MARTÍNEZ-CORTIZAS, A.; PRIETO-LAMAS, B; LANTES-SUÁREZ, O.; PRIETO-MARTÍNEZ, M. P. 2008. “Análisis elemental y cromático de cerámica prehistórica del área Ulla-Deza (NW P. Ibérica)”. En S. Rovira Llorens, M. García Heras, M. Gener Moret y I. Montero Ruiz (eds.). Actas del VII Congreso Ibérico de Arqueometría. Madrid, 8-10 de Octubre 2007, pp. 250-64.

NAVEIRO LÓPEZ, J. 1985. Memoria preliminar de la excavación Mª Pita 1985. Informe inédito depositado en la Xunta de Galicia. Santiago 1986.

NAVEIRO LÓPEZ, J. 1988. "Arqueología urbana en A Coruña y definición del asentamiento romano". En R. Villares Paz (ed.). La Ciudad y el mundo romano en la historia de Galicia. Santiago de Compostela, pp. 35-62.

NAVEIRO LÓPEZ, J. 1991. El comercio antiguo en el N.W. peninsular. Monografías urxentes do museo, 5, Museo Arqueolóxico e Histórico de A Coruña.

NAVEIRO LÓPEZ, J. 1994. El Golfo Artabro. Arqueología e Historia del gran puerto de los Galaicos Lucenses. Ed. Asociación de Amigos do Museo Arqueolóxico de A Coruña, A Coruña.

PAZOS FRANCO, L. A.; PAZOS FRANCO, L. 2011. Guía lúdica da olaría tradicional de Galicia. Lugo.

PENA BASSO, S. 2002. Sondaxes arqueolóxicas na rúa San Andres. Memoria arqueológica depositada en el Museo Histórico e Arqueolóxico Castelo de San Antón.

PIAY AUGUSTO, D. 2014. Forno da Costa: Control y seguimiento arqueológico de la actuación “Rehabilitación de Forno da Costa”. Memoria de una actuación arqueológica preventiva. Concello de Malpica de Bergantiños.

PRADO FERNÁNDEZ, O. 2005. Sondaxes arqueolóxicas na rua Barreras 32 (A Coruña). Memoria arqueológica depositada en el Museo Histórico e Arqueolóxico Castelo de San Antón.

PRIETO MARTÍNEZ, M.P.; LANTES SUÁREZ, O.; ALONSO TOUCIDO, F. 2015. “Una cerámica de gres de Raeren en Santiago de Compostela (NW de España)”. En R. Martínez Peñín, G. Cavero Domínguez (eds.). Evolución de los espacios urbanos y sus territorios en el Noroeste del a Península Ibérica (León, 31 enero de 2014). Ediciones El Forastero. León, pp. 253-268.

PRIETO-LAMAS, B.; LANTES-SUÁREZ, O.; PRIETO-MARTÍNEZ, M.P.; MARTÍNEZ-CORTIZAS, A. 2011. “Aspectos cromáticos de la cerámica campaniforme de Galicia”. En M.P. Prieto-Martínez, L. Salanova, (Coords.). Las Comunidades Campaniformes en Galicia. Cambios sociales en el III y II Milenios BC en el NW de la Península Ibérica. Pontevedra, pp. 333-343.

PRIETO-MARTÍNEZ, M.P., MARTÍNEZ-CORTIZAS, A., LANTES-SUÁREZ, O.; GIL AGRA, D. 2009a. “Estudio de la cerámica del yacimiento de fosas de Fraga do Zorro”, Revista Aquae Flaviae, 41, pp. 107-121.

PRIETO-MARTÍNEZ, M. P.; LANTES-SUÁREZ, O. E MARTÍNEZ-CORTIZAS, A. 2008. ”O Campaniforme Cordado de Forno dos Mouros (Toques, A Coruña)”, Cuaderno de Estudios Gallegos, LV (121), pp. 31-51.

PRIETO-MARTÍNEZ, M.P.; LANTES-SUÁREZ, O.; VÁZQUEZ-LIZ, P.; MARTÍNEZ-CORTIZAS, A. 2010b. “La cerámica de dos túmulos de Roza das Aveas (Outeiro de Rei, Lugo): Un estilo diacrónico del estilo y la composición”, BSAA arqueología, LXXVI, pp. 27-62.

PRIETO-MARTÍNEZ, P.; LANTES-SUÁREZ, O.; MARTÍNEZ-CORTÍZAS, A. 2009b. “Dos enterramientos de la Edad del Bronce en la provincia de Ourense“, Revista Aquae Flaviae, 41, pp. 93-105.

REY CASTIÑEIRAS, J. 1980. “Notas sobre algunhas pezas singulares da cerámica castrexa” Gallaecia, 6, pp. 229-235.

REY CASTIÑEIRAS, J. 1982. “Avances sobre a tipoloxía da cerámica castreña: as xerras”. Museo de Pontevedra, 36, pp. 271-288.

REY CASTIÑEIRAS, J. 1986-1987.“Algunas consideraciones sobre cerámica castreña”.Zephyrus: Revista de prehistoria y arqueología, 39-40, pp. 185-192.

REY CASTIÑEIRAS, J. 1990-1991Cerámica indígena de los castros costeros de la Galicia Occidental: Rías Bajas. Valoración dentro del contexto general de la cultura castreña” Castrelos: revista do Museo Municipal "Quiñones de León", 3-4, pp. 141-164.

REY CASTIÑEIRAS, J. 1999. “Secuencia cronológica para el castreño meridional galaico: los castros de Torroso, Forca y Trega”, Gallaecia, 18, pp. 157-178.

REY CASTIÑEIRAS, J. 2009. Cerámica castreña y alfarería tradicional. En La cerámica en Galicia. De los castros a Sargadelos. Actas del XIV Congreso anual, Asociación de ceramología. A Coruña, pp. 19-44.

REY CASTIÑEIRAS, J. 2011. “Cerámica castreña y alfarería tradicional. Comparaciones”. En Actas del XIV Congreso de Ceramología. Museo dos Oleiros. Santa Cruz. A Coruña. A Coruña, pp. 19-44.

REY CASTIÑEIRAS, J. 2014. “A olaria castreja de tradição Minho”. En R.Morais, A.Fernández Fernández, M. José Sousa (Coords.). As Produções cerâmicas de imitação na Hispania, 1, pp. 289-302.

REY CASTIÑEIRAS, P.; SOTO ARIAS, P. 2002. “Estudio Preliminar del análisis físico-químico aplicado a la cerámica castreña: Vertiente atlántica gallega”, Gallaecia, 21, pp. 159-176.

SESEÑA, N. 1997. Cacharrería popular. La alfarería de Basto en España. Alianza Editorial S.A. Madrid.

SHÜTZ, I. 1993. La mujer en la alfarería española. Edición Centro de Agost. Museo de alfarería. Agost, Alicante.

SWAN, V. 1984. The Pottery Kilns of Roman Britain. RCHME Supplementary Series 5. HMSO. Londres.

TOMÁS BOTELLA, V. 2000. “Sondaxes arqueolóxicas/excavación realizadas na rúa da Franxa 54”. Memoria arqueológica depositada en el Museo Histórico e Arqueolóxico Castelo de San Antón. A Coruña.

VÁZQUEZ VARELA, J.M. 2005. Cerámica Popular de Galicia: Etnología y Etnoarqueología. Monografía. Brigantium 17. Museo Arqueolóxico e Histórico Castelo de San Antón. A Coruña.

VÁZQUEZ VARELA, J.M. 2005. Cerámica Popular de Galicia: Etnología y Etnoarqueología. Monografía. Brigantium 17. Museo Arqueolóxico e Histórico Castelo de San Antón. A Coruña.

VAZQUEZ VARELA, J.M.; DOVAL GALÁN, J.F.; RODRÍGUEZ LÓPEZ, C.; VÁZQUEZ RODRÍGUEZ, M.; VILLARINO PÉREZ, M.; CIBEIRA MOREIRA, R.; CEBRIÁN DEL MORAL, F.; YÁÑEZ RODRÍGUEZ, J.; ,MÉNDEZ VILALTA, M.; CABANA GONZÁLEZ, M. 1999. Forno Novo. Deputación provincial da Coruña. A Coruña.

VAZQUEZ VARELA, J.M.; DOVAL GALÁN, J.F.; RODRÍGUEZ LÓPEZ, C.; VÁZQUEZ RODRÍGUEZ, M.; CEBRIÁN DEL MORAL, F.; YÁÑEZ RODRÍGUEZ, J.; ,MÉNDEZ VILALTA, M.; CABANA GONZÁLEZ, M.: 2002. “Forno Novo” en Plan 2000 de recuperación da arquitectura popular da provincia da Coruña, pp. 58-64. Deputación Provincial. A Coruña.

VILA PERNAS, M. 1998. Olería tradicional en Galicia. Edicións Lea S.L, Santiago de Compostela.