Galician language and Portuguese language in the unpublished Cancioneiro by Cipriano Torre Enciso

Article Sidebar

pdf (Português (Portugal))
Published: 16-03-2020

Main Article Content

Xosé Manuel Sánchez Rei
Universidade da Coruña - Grupo ILLA
Spain
http://orcid.org/0000-0002-0763-9793
Vol 12 (2020), Pescuda, pages 141-177
DOI: https://doi.org/10.15304/elg.12.6078
Submitted: 07-06-2019 Accepted: 01-02-2020 Published: 16-03-2020
Copyright How to Cite

Abstract

The materials of oral literature gathered by the Galician polygraph Cipriano Torre Enciso (1902-1994) constitute a work of approximately 7,000 texts of popular origin. Among the characteristics that define it, there is one feature of relevance within the set of Galician works of this nature: the fact that he incorporated texts from the Portuguese folksong repertoire. This feature can be verified from the linguistic point of view when detecting grammatical and lexical phenomena currently more characteristic or exclusive of Portugal than of Galicia.

Keywords:

Traditional songbook, Galician language, grammar and lexis, Portuguese language
Cited by

Article Details

References

Afonso, Belarmino. 2005. Introito e prefácio à edição de 1985. Em José Chrys Chrystello (ed.), Cancioneiro transmontano. 13-18. Bragança: Santa Casa de Misericórdia de Bragança.

AGO = Fernández Rei, Francisco (dir.). 2010-. Arquivo do galego oral. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://ilg.usc.es/ago/ (25/05/2019).

ALGa = ILG [Instituto da Lingua Galega]. 1990, 1995. Atlas lingüístico galego. Vol. I. Morfoloxía verbal. Vol. II. Morfoloxía non verbal. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

Álvarez, Rosario & Xosé Xove. 2002. Gramática da lingua galega. Vigo: Galaxia.

AT = Mato Fondo, Miguel Anxo & María Pilar García Negro (eds.). 1990. Manuel Hortas Vilanova [pseudónimo de Manuel María], Andando a terra (1977-1987). Escolma. Vigo: A Nosa Terra.

Azeredo, José Carlos de. 2008. Gramática Houaiss da língua portuguesa. São Paulo: Fundação Antônio Houaiss / Publifolha.

Blanco [Pérez], Domingo (ed.). 1992. Introducción histórica. O papel das clases letradas na valoración e transmisión da literatura popular de Galicia entre 1745 e 1880. Em Domingo Blanco (ed.), A poesía popular en Galicia. Recompilación, estudio e edición crítica, 2 vols. Vol. I, 15-108. Vigo: Xerais.

Blanco Pérez, Domingo. 1994. Historia da literatura popular galega. Santiago de Compostela: Universidade.

Blanco [Pérez], Domingo. 1996. A literatura popular. Em Alberte Ansede Estraviz & Cesáreo Sánchez Iglesias (dirs.), Historia da literatura galega. Vol. I, 225-256. Vigo: A Nosa Terra.

Blanco [Pérez], Domingo. 1997. Literatura popular de tradición oral. Em Xosé Manuel González Reboredo (coord.), Galicia. Vol. XXVIII, 254-285. A Coruña: Hércules de Ediciones.

BT = Machado y Álvarez, Antonio (dir.). 2009. Biblioteca de las tradiciones populares españolas. Tomo IV. Folk-Lore gallego. Miscelánea por Emilia Pardo Bazán y varios escritores de Galicia. De los maleficios y los demonios. Costumbres populares andaluzas. Sevilla: Extramuros. (Primeira edición 1884).

CA = Cotarelo Valledor, Armando (ed.). 1984. Cancioneiro da Agulla. Vigo: Galaxia.

Cabanillas, Ramón. 1976. [Introdución]. Em Ramón Cabanillas (ed.), Cancioneiro popular galego. 9-80. Vigo: Galaxia. (Primeira ediçao 1951).

Calo Lourido, Francisco, Francisco Carballo Carballo & Anselmo López Carreira. 1997. Historia xeral de Galicia. Vigo: A Nosa Terra.

Carballo Calero, Ricardo. 1979. Gramática elemental del gallego común. Vigo: Galaxia. (Primeira edición 1966).

Carballo Calero, Ricardo. 1980. Novos testemunhos gráficos do galego decer ‘dizer’. Verba 7, 203-207.

Castro, Ivo. 1991. Curso de história da língua portuguesa. Lisboa: Universidade Aberta.

Cidrás Escáneo, Francisco Antonio. 1992. Sobre a función da concordancia. Consideracións a propósito das concordancias verbais anómalas. Verba 19, 41-53.

CMG = Sampedro Folgar, Casto (ed.). 2007. Cancionero musical de Galicia. Colección de la Sociedad Arqueológica de Pontevedra. Reconstitución, introducción y notas bibliográficas por José Filgueira Valverde. Estudios críticos de Luís Costa, Xavier Groba, José Carlos Valle y Carlos Villanueva. Corunha / Pontevedra: Fundación Pedro Barrié de la Maza / Museo de Pontevedra. (Primeira ediçao 1942).

CO = Blanco [Pérez], Domingo (ed.). 2001. José Casal Lois, Colección de cantares gallegos. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega

CPG = Pérez Ballesteros, José (ed.). 1979. Cancionero popular gallego y en particular de la provincia de la Coruña. Con un prólogo del ilustre mitógrafo portugués Theóphilo Braga, 3 vols. Madrid: Akal. (Primeira ediçao 1885-1886).

CPGA = Cabanillas, Ramón. 1976. Cancioneiro popular galego. Vigo: Galaxia. (Primeira edición 1951).

CPGAL = Schubarth, Dorothé & Antón Santamarina (eds.). 1984-1995. Cancioneiro popular galego, 7 vols. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza. http://cancioneiro.fundacionbarrie.org/

CPL = Lorenzo Fernández, Xoaquín (ed.). 1973. Cantigueiro popular da Limia Baixa. Vigo: Fundación Penzol / Galaxia.

CPP = Nunes, Maria Arminda Zaluar (coord.). 1975-1983. José Leite de Vasconcellos, Cancioneiro popular português, 3 vols. Coimbra: Universidade.

CPT = Felgueiras, Guilherme (ed.). 1966. Cancioneiro popular transmontano e alto-duriense. Lisboa: Edição da Revista Ocidente.

CTE = Materiais inéditos que enformam o Cancioneiro compilado por Cipriano Torre Enciso.

Cunha, Celso & Luís Filipe Lindley Cintra. 1992. Nova gramática do português contemporâneo. Lisboa: Sá da Costa. (Primeira ediçao 1984).

Díaz Carro, Pablo & Olga Kirk Martínez. 2012. Cancioneiro de Cabana de Bergantiños. Corunha: Deputación Provincial.

Duarte, Inês Silva & Gabriela Ardisson Matos. 1984. Clíticos e sujeito nulo no português: contribuições para uma teoria de ‘pro’. Boletim de Filologia 29, 479-538.

EC = Rielo Carballo, Nicanor (ed.). 1976. Escolma de Carballedo (Lugo). Vigo: Castrelos.

Fernández Rei, Francisco. 2003. Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais. (Primeira ediçao 1990).

Fernández Salgado, Benigno & Henrique Monteagudo Romero. 1995. Do galego literario ó galego común. O proceso de estandardización na época contemporánea. Em Henrique Monteagudo Romero (ed.), Estudios de Sociolingüística galega. Sobre a norma do galego culto. 99-176. Vigo: Galaxia.

Ferreiro, Manuel. 1997. Gramática histórica galega. Vol. II. Lexicoloxía. Santiago de Compostela: Laiovento.

Ferreiro, Manuel. 1999. Gramática histórica galega. Vol. I. Fonética e morfosintaxe. Santiago de Compostela: Laiovento. (Primeira ediçao 1995).

Fraguas Fraguas, Antonio. 1985. El traje gallego. Corunha: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

Freire, Francisco José. 1842. Reflexões sobre a lingua portugueza. Lisboa: Sociedade Propagadora dos Conhecimentos Uteis. (Obra redigida no século xviii).

Freixeiro Mato, Xosé Ramón, Xosé Manuel Sánchez Rei & Goretti Sanmartín Rei. 2005. A lingua literaria galega no século xix. A Coruña: Universidade.

Freixeiro Mato, Xosé Ramón. 2006. Gramática da lingua galega, 4 vols. Vigo: A Nosa Terra. (Primeira ediçao 1998-2001).

Freixeiro Mato, Xosé Ramón. 2013. Estilística da lingua galega. Vigo: Xerais.

Freixeiro Mato, Xosé Ramón. 2017. Sobre historiografía gramatical e codificación lingüística (19551971). O Epítome de gramática galega e outros textos. Monografía 12 da Revista Galega de Filoloxía. A Coruña: Universidade.

Frenk, Margit. 2006. Poesía popular hispánica: 44 estudios. México: Fondo de Cultura Económica.

García-Miguel, José M. 1991. La duplicación de complemento directo e indirecto como concordancia. Verba 18, 375-410.

Lima, Fernando de Castro Pires de. 1932. Afinidades galaico-minhotas do cancioneiro popular. Arquivos do Seminario de Estudos Galegos 6, 239-256.

Lorenzo Fernández, Xoaquín. 1973. [Introdución]. Em Xoaquín Lorenzo Fernández (ed.), Cantigueiro popular da Limia Baixa. 7-25. Vigo: Fundación Penzol / Galaxia.

LPG = Saco Cid, José Luís (ed.). 1987. Literatura popular de Galicia. Colección de coplas, villancicos, diálogos, romances, cuentos y refranes gallegos. Recogidos por D. Juan Antonio Saco Arce. Ourense: Deputación Provincial.

Mariño Paz, Ramón. 2003. O idioma galego no limiar da súa renacenza. Monografía 2 da Revista Galega de Filoloxía. A Coruña: Universidade.

Mariño Paz, Ramón. 2017. Fonética e fonoloxía históricas galegas. Vigo: Xerais.

Martins, Nilce Sant’Anna. 2000. Introdução à estilística. A expressividade na língua portuguesa. São Paulo: T. A. Queiroz / Universidade. (Primeira ediçao 1989).

Mirás, Francisco. 1864. Compendio de gramática gallega-castellana, con un vocabulario de nombres y verbos gallegos y su correspondencia castellana, precedido de unos diálogos sobre diferentes temas. Un grandioso poema de 100 octavas titulado “La Creación y la Redención”. Un extracto de fábulas de los mejores fabulistas así como algunas del autor. Santiago de Compostela: Establecimiento tipográfico de Manuel Mirás.

Monteagudo, Henrique. 2005. Do uso á norma. Da norma ao uso (Variación sociolingüística e estandarización do idioma galego). Em Rosario Álvarez & Henrique Monteagudo (eds.), Norma linguística e variación. Unha perspectiva desde o idioma galego. 377-346. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega.

Moscoso Mato, Eduardo. 2000. Os tempos compostos no galego medieval. Anexo 46 de Verba. Santiago de Compostela: Universidade.

Nunes, Maria Arminda Zaluar. 1975. Introdução. Em Maria Arminda Zaluar Nunes (coord.) & José Leite de Vasconcellos, Cancioneiro popular português. Vol. I, VII-XXXIX. Coimbra: Universidade.

PA = Torre Enciso, Cipriano. 1958. Panxoliñas. Retabro galego de Nadal. Madrid: Imprenta Acati. (Primeira ediçao 1956).

PGA = Blanco, Domingo (ed.). 1992. A poesía popular en Galicia. Recompilacion, estudio e edición crítica, 2 vols. Vigo: Xerais.

PLM = Hermida, Carme (comp.). 2003. Polo mar abaixo vai… Cantigas populares sobre o mar. Santiago de Compostela: Edicións Positivas.

RAG = [Real Academia Gallega]. 1970. Normas ortográficas do idioma galego. A Coruña: Imprenta Moret.

RAG / ILG = [Real Academia Galega / Instituto da Lingua Galega]. 2003. Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. A Coruña: RAG / ILG. (Primeira ediçao 1982).

Raposo, Eduardo Buzaglo Paiva, Maria Fernanda Bacelar do nascimento, Maria Antónia Coelho da Mota, Luísa Segura & Amália Mendes. 2013. Gramática do português, 3 vols. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.

Rielo Carballo, Nicanor. 1976. Limiar. Em Nicanor Rielo Carballo (ed.), Escolma de Carballedo (Lugo). 11-40. Vigo: Castrelos.

Saavedra, Pegerto. 1992. A vida cotiá na Galicia de 1550 a 1850. Santiago de Compostela: Universidade.

Saco Arce, Juan Antonio. 1868. Gramática gallega. Lugo: Imprenta de Soto Freire.

Sánchez Rei, Xosé Manuel. 2006. A lingua galega no Cancioneiro de Pérez Ballesteros. Ames-Santiago de Compostela: Laiovento.

Sánchez Rei, Xosé Manuel. 2008. O português popular europeu dos séculos xvi-xix e a sua importância para o estudo do Galego Médio. Revue Romane 43/2, 248-272. https://doi.org/10.1075/rro.43.2.05rei

Sánchez Rei, Xosé Manuel. 2016. A información dialectal nos cancioneiros galegos oitocentistas: a importancia de Pérez Ballesteros e de Saco Arce. Em Alexandre Rodríguez Guerra (ed.), Lingüística histórica e dialectoloxía: Coordenadas do cambio lingüístico. 239-272. Vigo: Universidade.

Sánchez Rei, Xosé Manuel & Catalina T. Castillón. 2019. Traditional galician Cancioneiro compiled by Cipriano Torre Enciso. Vol. II. Edition. New York (USA) / Ceredigion (Wales): The Edwin Mellen Press.

Schubarth, Dorothé & Antón Santamarina. 1982. Cancioneiro galego de tradición oral. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.

Valladares, Marcial. 1970. Elementos de gramática gallega. Vigo: Galaxia. (Redirigidos en 1892).

Vasconcellos, José Leite de. 1928. Opúsculos. Vol. II. Dialectologia (Parte I). Coimbra: Universidade.

Vasconcellos, José Leite de. 1985. Opúsculos. Vol. VI. Dialectologia (Parte II). Organizado por Maria Adelaide Valle Cintra. Notícia Introdutória de Orlando Ribeiro. Lisboa: Imprensa Nacional-Casa da Moeda.